- Katılım
- 16 Ocak 2013
- Mesajlar
- 3,078
- Tepkime puanı
- 52
İstenilen biçim ve renklerde kuş üretmek bir deneyim işidir. Zamanla üretici bu işi eksiksiz bir biçimde öğrenebilir. Ancak bu işi başarabilmek için gerekli olan teorik bilgiyi edinmeden üretime başlayan kişi, doğal olarak pek çok yanılgıya düşer ve başarısını zorlaştırır. Hangi renkle hangi rengin çiftleşmesinden hangi renkte yavrular oluşacağını deneyden önce bilmek bize pek çok yarar sağlar.
Her renk kümesinde, karışımları diğerlerine oranla daha güzel ve zengin sonuçlar veren tonlar vardır. Sözgelimi, açık sarı kuşlar elde etmek için, sarı kuşlar arasından, açık sarı olan bir dişi ve bir erkek bulmak gerekir. Diğer sarı tonlar istenilen sonucu veremez. Ayrıca, sarı renk, diğer renklerle kanştığında da iyi sonuç vermeyen renkler arasındadır.
Sarı kanatlı ve beyaz kanatlı muhabbetkuşları arasında yapılan deneylerden çıkan sonuca göre, en güzel renk karışımları, yeşil gövdeli kuşlarla, mavi gövdeliler arasında yapılan çiftleşmelerle elde edilmektedir. Doğal olarak bunlar arasında kanatlan açık renk olanları üretime ayırmak gerekecektir. Böylelikle elimizde, özelliklerini yitirmeyen bir damızlık muhabbetkuşu birikimi oluşacaktır.
Eğer mavi muhabbetkuşları, sürekli olarak aralarında çiftleştirilir ve araya hiç yeşil muhabbetkuşu sokulmazsa, birkaç kuşak sonra, renk özelliklerini yitirmeye başlayan yavrularla karşılaşılır. Yavrularda renk ve özellik kaybı görüldüğünde, çiftleştirilen muhabbetkuşları arasına bir yeşil muhabbetkuşu katılırsa, renk ve özellik yitirilmesi durdurulmuş olur.
Aynı kural, opal mavi muhabbetkuşları için de geçerlidir. Yalnız, eğer üreticinin isteği, opal mavi rengi korumak ,elde edilen yavrularda da aynı özellikleri görmekse, daha karışık ve zor bir yöntem uygulaması gerekir. Opal mavi muhabbetkuşlarının ense kökleri açık renktedir. Eğer çiftleştirilen damızlık kuşlar çok dikkatli seçilmemişse ense kökündeki bu belirleyici renk özelliği yitirilecektir. Tarçın renkli muhabbet kuşlarında ise mavili ve yeşilli türlerin karışımı en beğenilen renk tonlarını verir.
Bunlar ve benzeri kurallar, Kalıtım Kuralları denilen genel yasalara bağlıdırlar. Üretici bu kalıtım kurallarını bir kez öğrendikten sonra, bunları bütün renk karışımlarına uygulayabilir. Ancak her kalıtımda bir dizi karakteristiğin bulunduğunu unutmamak gerekir.Ancak, Mendel Yasaları adıyla anılan bu kuralları genel olarak görmek, bu örnekleri ve uvgulamalan kavramakta üreticiye yardımcı olacaktır.
Mendel Yasaları
Bu yasalar, özelliklerin kuşaktan kuşağa geçişinde soyaçekimin kurallarını belirler. Mendel, Çekoslovakyalı bir papazdır. 1866’da bezelye çiçeklerinin renkli renksiz türlerinin çiftleşmesini ve bu melezlenmeden elde edilen tohumların niteliklerini gözlemiş, bu gözlemiyle, kalıtıma ait ve adıyla anılan kuralları çıkartarak belirlemiştir.
Bu kuralları anlaşılır kılmak için, kitaplarda çokça yararlanılan bir örneği vereceğiz:
«Aralarında yalnızca siyah ve beyaz nitelik ayrıcalığı olan bir horoz ve tavuğu çiftleştirelim. Bunlardan tavuğun veya horozun sivah veya beyaz olması bir ayrıcalık getirmez. Burada etken elan cinsiyet ayrıcalığı değil, nitelik ayrılığıdır. Bu siyah ve beyaz çiftleşmesinden elde edilen kuşak tümüyle siyah olur. Demek oluyor ki bu tür bir çiftleşmede döle geçirilen nitelik siyah renk niteliğidir. Yani siyah renk özelliği beyaz karşısında üstündür. Biz buna başat nitelik diyoruz. Ancak bu siyah renkli kuşakta beyaz renk özelliği tümüyle kaybolmuş, yitirilmiş değildir. Siyah renkli yavruların hücrelerinde beyaz renk özellik ikincil bir özellik olarak, gizli olarak vardır. Biz buna çekinik nitelik diyoruz. Bu özellik ortada görülmemekle birlikte ilerki çiftleşmelerde ortaya çıkabilme gücüne sahiptir.
Elimizde bulunan bu yeni siyah renkli kuşak nitelik bakımından saf siyah değildir. Yani bu siyah renkli bir melezdir. Bu melez kuşak kendi aralarında gelişigüzel çiftleştirildiğinde elde edilen ikinci kurağın üyelerinin 3/4 siyah renkli, 1/4 ise beyaz renkli olacaktır. Eğer bu kuşağın beyaz üyeleri beyazlarla, siyah üyeleri siyahlarla çiftleştirilirse, bunların yavrulan salt siyah ve beyaz renklerde olurlar ki, Mendel Yasalarında buna aslına dönme denmektedir.
Görülüyor ki, bütün canlı varlıklar gibi muhabbet kuşu yavruları da anne ve babalarından belli bir öz almaktadırlar. Yumurta daha erkek kuş tarafından döllenir döllenmez, yumurtanın içinde saklı bulunan annenin niteliklerine babanın nitelikleri eklenir. Bütün bu özellikler mikroskopik bir varlık olan genlerde gizlidir. Çeşitli genler vardır. Sözgelimi siyah göz geni, kırmızı göz geni, mor göz geni, mavi tüy geni, sarı tüy geni, gri tüy geni gibi. Ve her gen çift etkenlidir. Yani, göz rengini belirleyen bir gende iki siyah göz etkeni bulunabileceği gibi, bir siyah, bir kırmızı göz etkeni de bulunabilir. Tüy rengini belirleyen bir rende, bir sarı, bir mavi tüy etkeni bulunabileceği gibi, iki sarı veya iki mavi etken bulunabilir; veya hiç tüy rengi etkeni bulunmıyabilir; Böyle durumlarda kuşun rengi, birinci koşulda yeşil, ikinci koşulda sarı, üçüncü koşulda mavi, dördüncü koşulda ise renksiz, yani beyaz olacaktır.
Bu örneğin ışığı altında diyebiliriz ki, tüm canlı varlıkların nitelikleri, genlerindeki özellikler aracılığıyla döllerine geçebilir. Ancak bu genlerin bir bölümü başat, bir bölümü çekinik niteliktedir.
Çekinik niteliğe sahip iki muhabbetkuşunun çiftleşmesinden çekinik nitelikli yavrular elde edilir. Buna karşın, başat niteliğe sahip bir muhabbet kuşuyla, çekinik niteliğe sahip bir muhabbet kuşu çiftinde şu sonuçlar alınabilir:
1. Başat özellikli muhabbet kuşunda salt basat gen varsa, yumurtadan çıkacak yavruların tümü başat nitelikli olur.
2. Başat özellikli bir muhabbet kuşunda bir başat bir çekinik gen varsa, yumurtadan çıkacak yavruların yarısı başat, yarısı çekinik nitelik taşır.İki başat özellikteki muhabbet kuşu çiftleştirildiğinde üç durum ortaya çıkabilir:
1. Her iki muhabbet kuşunda da başat çift gen varsa, yumurtadan çıkacak olan yavruların tümü başat özellik taşır.
2. Dişi veya erkek muhabbetkuşundan birinde başat çift gen varsa, çıkacak yavruların tümü yine başat nitelikli olur.
3. Dişide de, erkekte de bir başat, bir çekinik gen varsa, çıkacak yavruların 3/4'ü başat özellikli, 1/4'ü çekinik özellikli olacaktır.
Bunlar genel kalıtım kurallarıdır. Daha fazla kuramsal bilgiyle okuyucuyu sıkmamak için, pratikte uygulanma alanı olan örneklere değinmekte yarar vardır. Üretime ilgi ile eğilen her yetiştiricinin, bu ana kuralları, tüm çiftleştirmelerinde göz önünde tutmasında yarar olduğunu bir kez daha belirtmek isteriz. Ancak her şey yukarıdaki bir kaç satırın içine sığdırılabilecek kadar yalın değildir. Bazı sonuçlara varabilmek için bir çok karışımlardan geçmek, değişik çiftleştirmeler yapmak zorunluluğu vardır.
Aşağıdaki satırlarda çeşitli renk türleri ve seçkin renk karşunları elde etmek için gereken bilgileri bulacaksınız.
Yukarıda belirttiğimiz kalıtım biçimleri kümeler halinde olup, her küme bir rengin değişik tonlarını içerir. Bunun bir örneğini, iki Renkli Çekinik Danimarka türünde görebiliriz. Bu türde ana renkler yeşil ve mavi olmakla birlikte, beyaz -mavi, gri - mavi, açık sarı - mavi, opal mavi - gri. tarçın rengi - mavi gibi örnekler aynı küme içinde görülebilirler.
Buna uygun olarak bu kümenin mavi çeşitlemelerinde de değişik türlere, sözgelimi sarı kafalı mavi muhabbet kuşlarına rastgelinebilir.
Bundan da anlaşılacağı gibi, bir renk serisinde çok değişik tonlarla karşılaşmak olasıdır. Buna benzer bir örnek daha verilebilir. Başat bir renk etkinliği olan menekşe renginden, çok değişik ton ve türlerde muhabbetkuşları türetilebilir. Yalnız bu kuşlardan elde edilen döllerin tümü menekşe rengi özelliklerim korurlar. Ve belirli çiftleşmelerle menekşe renkli yavrular verirler. Döllerinde kendini gösteren bu başat nitelik tüm türlerine adını verir. Gri Kanatlı Menekşe Renkliler, Açık Renk Kanatlı Menekşe Renkliler gibi.
Üretimi kendine sorun edinmiş bir yetiştiricinin bütün bu özellikleri çok iyi bilip kullanması gerekir. Ancak burada bazı zorluklar da vardır. Herhangi bir muhabbet kuşunun kökenini tam olarak saptamak pek kolay değildir. Bugün karşılaştığımız muhabbet kuşu türlerinin bir çoğu, yeşil renkli muhabbet kuşlarından üretilmişlerdir. Bu özellik nedeniyle, kökeni tam olarak bilinmeyen yarı bilinçli ve eksik bilgili çiftleştirmelerde karşımıza çoğu kez beklenilenin dışında yavrular çıkar. Bu durumu nedenliyen etkenlerden biri de, yukarıda değindiğimiz, renkleri belirleyen genlerin çift etkenli olabilmesidir.
Başat Bir Renk : Yeşil
Bugün, yeşil renkli muhabbetkuşlarinın, sarılar da içinde olmak üzere mavi ve beyaz türlere karşı başat durumda olduğu kesinlikle saptanmıştır. Bunun nedeni salt kalıtımdır. Çiftleşme halinde niteliklerini başka türlere geçirebilme özelliklerinden dolayı yeşil renkliler başat özelliklidirler.
Başat Bir Renk : Gri
Yeşilin dışında bilinen başka başat özellikli renkler de vardır. Bu renkler, ya çiftleştikleri türün dölünü tümüyle kendi temel renklerine dönüştürerek, ya da kendinden izler bırakarak, öğeler katarak diğer renk türlerini etkilerler.
Bu başat özellikli renkler arasında en çok tanınanlardan biri de grilerdir. Griler, yeşil ve mavi renkli türlerin dahi tonlarında farklandırmalar oluşturarak ilginç ve çekici döller kazandırmaktadır.
Gri renk özelliği, muhabbetkuşlannda yerine göre, kimi kere çift, kimi kere ise tek etken olarak görülebilmektedir. Bunu kesinlikle saptıyabilmenin tek yolu üretim sonuçlarını yakından izlemekle olasıdır. Gri renk niteliğinin soyaçekimle döllerine geçirdiği değerler, öz olarak verdiğimiz genel kalıtım kurallarının kapsamı içindedir.
A — Çift etkenli gri bir kuş yine çift etkenli gri bir kuşla çiftleştirildiğinde elde edilen yavruların tümü gri renkte olacaktır. Ve bu yavrular genetik özellik olarak genlerinde griyi çift etken olarak bulunduracaklardır.
B — Çift etkenli gri ile tek etkenli grinin çiftleşmesinden: % 50 çift etkenli gri, % 50 tek etkenli gri muhabbetkuşu yavruları elde edilir.
C — Tek etkenli gri ile tek etkenli gri’nin çiftleşmesinden: % 25 çift etkenli gri, % 50 tek etkenli gri, % 25 gri olmayan bir renkte muhabbetkuşu yavrulan elde edilir.
D — Tek etkenli gri renkte bir muhabbetkuşu ile griden başka bir renk normal bir muhabbet kuşunun çiftleşmesinden: % 50 tek etkenli gri muhabbetkuşu yavrulan, % 50 gri renkte olmayan çiftin rengine uygun ve genlerinde gri etken bulundurmayan yavru muhabbetkuşları elde edilir.
Bütün bu anlatılanlan tablodan daha özlü ve şematik olarak izleyip incelemeniz mümkün G harfi gri etken; g harfi gri olmayan etken olarak kullanılmıştır. GG çift etkenli gri, gg griden başka rengin çift etkenli oluşunu belirlemektedir. Gg ise tek etkenli gridir.
Bu kurallar, gri etken taşıyan tüm muhabbet kuşları için geçerliöir. Bunun için gri etkenin gözle görülebilir olması kesinlikle gerekmez. Kuş görünüşte başka bir renk taşısa bile, gri etkenin taşıyıcısı olabilir.
Bu kuralı daha iyi açıklamak amacıyla, gri etkene açık yeşil rengi ekliyelim. Bu bize tek etkenli Gri — Açık Yeşiller verir. Buna Opal renk özelliğini de katacak olursak tek etkenli opal gri - açık yeşiller elde ederiz Bu tür bir çiftleştirmenin yardımıyla üretici, gri türlerden ne kadar çok renk tonu elde edebilme olanağı bulunduğunu görebilir.
Başat Bir Renk : Menekşe Rengi
Bir başka başat renk de, her zaman kolaylıkla tanınmamasına karşın, gri renkle aynı kurallara uyan menekşe rengidir. Hemen hemen tüm muhabbet kuşu türlerinde menekşe renk etkeni bulunabilmekle birlikte, bu yalnızca mavi renkli kuşlarda gözle görülebilir bir belirginlik taşır.
Gri nitelik gibi menekşe rengi nitelik de kuşun asıl renklerine değişiklikler getirir. Ancak, gri renk, kuşun renklerine gölge ve derinlik getirirken, menekşe rengi etken, kuşun renklerine değişik tonlar kazandırır. Bu tonlardan biri de gerçek menekşe rengidir.
Başlangıçta menekşe renginin başat bir özellik olduğu bilinmemekteydi. Doğal olarak, bu başat niteliğin diğer renkler tarafından taşınabileceği de henüz öğrenilmemiş bir gizdi. Başat renk çoğu kez tek başına olamıyacağından, menekşe renk özelliği taşıyan bir kuş, türüne göre bu rengi gösterebilir veya gösteremez. Menekşe rengin görülmemesi demek o kuşun kesinlikle menekşe renk etkenini taşımadığı anlamını göstermez. Daha sonlaları, menekşe renginin mavi ve koyu renklerle karıştığında çok güzel ve gerçek bir menekşe renk tonunun ortaya çıktığı anlaşıldı. Böylelikle görülebilir menekşe renginin yalnız bir bölüm maviyle birlikte ortaya çıktığı ve bu rengi taşıyan bütün kuşlarda, bu özelliğin gizli veya görülür halde bulunduğu gerçeği de anlaşılmış oldu. Sözgelimi bu nitelik kuş üzerinde: Menekşe - opal; grikanat menekşe; menekşe - tarçın rengi düzenlerinde görülebilir.
Başat bir özellik: Renk koyulması ve menekşe rengi.
Menekşe renk özelliği pek çok ayrıntıyı içerir. Ancak pek çok muhabbet kuşu türünde etkileri görülen renk kovulması özelliğinin bilinmesiyle, bu renk üzerindeki ayrıntılar daha iyi anlaşılacaktır.
Bu etkenin görünüş biçimi şöyledir: Açık renk bir muhabbet kuşu düşünelim. Bu herhangi bir türe ait olabilir. Renk koyulması bir etken olarak türde kendisini gösterdiğinde, açık rengin yanı sıra, aynı rengin iki ton koyusuna kadar uzanan renk koyulaşmalarına rastlanılacaktır.
Yalnızca renk tonları üzerinde etkin olmasına karşın, zengin ara renk tonları elde etmek isteyen üreticiler bu etkene pek fazla önem verirler. Renk koyulması özelliğinin kuş üzerinde görülebilirlik derecesi, bu özelliğin tek veya çift etkenli olmasına bağlıdır, örneğin açık yeşil renk bir kuş koyu etken taşımaz. Koyu yeşil bir kuş tek etken renk koyulması, nefti yeşil bir kuş ise çift etken renk koyulması özelliği taşır. Renk koyulması özelliğinin kalıtım kuralları aşağıya şematik olarak çıkartılmıştır. Burada, renk koyulmasının varlığı D, yokluğu ise d harfiyle belirtilmiştir. DD çift etkenli renk koyulması, Dd ise tek etkenli renk koyulmasıdır.
Burada çeşitli çiftleşmelerdeki olasılıklar şöyle sıralanabilir:
A — DD ile dd çiftleştiğinde: % 100 DD verir,
B — Dd ile dd çiftleştiğinde: % 50 Dd. % 50 dd verir.
C — Dd ile Dd çiftleştiğinde: % 25 DD % 25
dd, % 50 Dd verir.
D — dd ile dd çiftleştiğinde: % 100 dd verir.
Bu tablo üretici tarafından iyice bellenip benimsenirse. menekşe renkli muhabbetkuşları arasında yapılacak çiftleştirmelerden alınabilecek sonuçlar hakkında önceden yanılgısız bilgi sahibi olmak olasıdır. Şu gerçek unutulmamalıdır. Menekşe renk özelliğinin gözle görülebilir olması için. Mavi renk özelliğiyle renk koyulması özelliğinin birlikte bulunması gerekir. Bir başka deyişle, menekşe renkli bir muhabbetkuşu aslında mavinin bir çeşitlemesinden başka bir şey değildir. Menekşe rengi tek bir tür olmakla birlikte değişik bazı tonlar gösterir.
Kobalt Mavisi muhabbetkuşu bir veya iki etkenli menekşe rengine sahiptir. Bu menekşe tonunun genetikteki adı: Kobalt Menekşesi’dir. Diğer menekşe rengi özellik taşıyan muhabbet kuşları da genetikte aynı türde adlandırılarlar. Sözgelimi, gök mavisi ve menekşe rengi gen taşıyanına Gök mavisi Menekşe; Mor ve menekşe rengi gen taşıyanına Mor Menekşe adı verilir. Buna benzer olarak: Opal Menekşe, Tarçın Kanatlı Gök Mavisi Menekşe, Gri Kanatlı Menekşe ve daha bir çokları bulunmaktadır.
Daha önce de söylendiği gibi muhabbet kuşları, menekşe renk özelliğini tek veya çift etken olarak taşıyabilirler. Bunu da genetik adlandırmaya eklemek gerekir. Tek Etkenli Menekşe Kobalt Mavisi, Çift Etkenli Menekşe Gök Mavisi gibi. Günümüzde çift etkenli menekşe renklilere pek az rastlanmaktadır. Bunun nedeni, üreticilerin değişik renklerde kuşlar elde etmek için, menekşe renkli kuşları başka renk kuşlarla çiftleştirmeleri, bu kuşların kendi aralarında çiftleşmelerine çok az izin vermeleridir. Bir kuşun menekşe rengi olabilmesi için, gerekli bütün genleri taşıması gerekir. Bu arada şunu da 'belirtmek isteriz ki, gök mavisi menekşe ve mor menekşe renkleri de göz karşısında küçük farklılıklar göstermekle beraber kobalt mavisi menekşe kadar bu rengin özelliklerini taşırlar.
Yukarıda değindiğimiz gibi, menekşe rengi özelliği, bütün yeşil türdeki kuşlarda gözle görülmese bile var olabilir. Menekşe - açık yeşil karışımında, yeşil, kendini sarı noktaların da bulunduğu koyu ve mat bir yeşil şeklinde gösterecektir. Menekşe - koyu yeşil karışımı ise, çok daha koyu yeşil kuşlar verecektir. Menekşe - zeytin yeşili karışımı da son derece koyu bir yeşil yaratacaktır.
Menekşe - yeşil sözcüğü ilk duyulduğunda biraz garipsenebilir ama, unutulmamalıdır ki bu adlandırmada amaç, opalin ve tarçında da olduğu gibi. bir renk aşamasını isimlendirmektir. Yeşil türdeki kuşlara menekşe rengi etkeni eklendiğinde, bu etken kuşların yeşil renklerini yok etmemekle birlikte ,bu yeşillerde dikkatli ve uzman gözlerden kaçmayacak bir ton değişikliği yapar. Bu menekşe - yeşil kuşlar, renkleri fazla alımlı olmamakla beraber doğru çiftleştirildikleri takdirde son derece güzel tonlarda menekşe rengi yavrular verebileceklerinden. üreticiler gözünde büyük değer taşırlar.
îki renkli kuşlar çok uzun zamandan beri tanınmakla beraber, Avustralya çizgili muhabbet kuşunun başat nitelikli olduğu daha yeni anlaşılmıştır. Bu iki renkli kuş türünün oluşmasını sağlayan etken, başat olup, fonksiyonları da diğer başat karakterlerin aynıdır. Şunu unutmamalıyız ki, başat nitelikli bir kuşta bu özellik gizli veya ayrık olamaz. Herhangi bir türde başat olan bir kuşun bu karakteri, kendini tüyler üzerinde gösterir. Albino ve Lutino özelliği taşıyan kuşlarda başat özellik, diğer iki karakterin örtücü özellikleri tarafından gizlenebilir. Bu kurala bir başka istisna ise, koyu gözlü ,açık renkli kuşlardır: Bu, renk tonları açık çift renkli kuşların birleşmesinden oluşan bir türdür. Burada başat karakter kısmen gizlidir.
Muhabbet Kuşu Renk Ve Mutasyonları
Ayrık ve Başat Özellikler
Bu arada yukarıda adı geçen aynk terimine açıklık getirmek istiyoruz.Ayrı renk iki kuşun çiftleşmesinden oluşan yavru, bazı durumlarda bunlardan sadece birinin rengini taşır. Eğer iyi düşünülmüş bir çiftleşmenin ürünüyse, çiftleştirildiğinde çekinik olan rengini de yavrusuna iletebilecek güçtedir. Bir başka deyişle burada muhabbet kuşu, diğer karakteri de saklı olarak taşır. Bir zamanlar bu gibi küşlara üretilmiş kuşlar adı verilirdi. Yani mavi bir kuşla yeşil bir kuşun çiftleşmesinden oluşan kuşa maviden üretilmiş yeşil veya yeşilden üretilmiş mavi denilirdi. Bu tanım yanlış olmamakla beraber muhabbet kuşu genetiği bakımından hiç bir bilgi taşımıyordu. Bu tanımın yerine «ayrık» sözcüğü getirilmiş ve bu sözcük ("/") dik bir çizgiyle belirtilmiştir. Kuşun görünen rengi bu çizgiden önce, görünmeyen rengi çizgiden sonra yazılır, örneğin, yeşil bir kuşla mavi bir kuşun yavrusu «Yeşil/mavi»; gri kanatlı yeşil bir kuşla mavi bir kuşun yavrusu ise «Yeşil/gri kanatlı mavi» şeklinde yazılabilir. Tabii burada yavru kuşun görülür rengi çizginin önüne yazılır. Bir kuşu tanımlarken, adını doğru yazdığımızdan ve ayrık işaretini doğru yere koyduğumuzdan emin olmamız gerekir. Burada amaç, kuşun gözle görülür rengiyle gizli karakter olarak taşıdığı renk veya renkleri ayrı olarak göstermektir. Doğal olarak her kuş gözle görülür olanların yanı sıra bir çok gizli kalıtımsal karakterler de taşır.
Üreticiler arasında «başat» teriminin anlamını tam olarak kavrayamamış olanlara oldukça sık rastlandığından bu konuya açıklık getirmekte yarar vardır. Bazı renkler diğer bütün renklere karşı başat olmakla beraber, diğer bazı renkler sadece birkaç renge karşı başat etkinlik gösterirler, örneğin yeşil, bütün renklere karşı başatken; mavi: beyaz ve gri kanatlar yalnız sarıya karşı başattırlar. Gerçek başat bir karakteri olan kuş, bunu tüylerinde gösterir. Hiçbir kuş ayrık halde başat nitelik taşıyamaz. Avustralya grisi ve Avustralya iki renklisi gibi başat karakterli kuşlar, aralarında birleştirildiklerinde ortaya çıkacak olan kuşların özellikleri, ana ve babalarının başat karakterlerinin tek veya çift olmasına göre değişecektir. Tek etkenli başat bir gri, tek etkenli bir Avustralya İki Renklisiyle çiftleştirildiğinde. yavruları Avustralya İki Renklileri, Avustralya İki Renkli Grileri, Normaller ve Griler'den oluşacaktır. Bu arada bazı grilerin tüylerinde iki başat karakterin de belirtileri görülecektir.
Tek veya çift etken başat olan bütün muhabbet kuşlarının tüyleri, bu özelliklerinin belirtilerini taşır. Bununla birlikte, günümüzde rastlanan iki renkli muhabbet kuşlarının hepsi tek etken başattır. Bunun nedeni, üreticilerin güzel renkler elde etmek amacıyla bu kuşları, birinci sınıf normal mavi kuşlarla birleştirmeleridir. Bugüne kadar yapılan deneyler şunu göstermiştir ki, iki başat iki renkli muhabbet kuşunu birleştirmek, renk açısından olumlu sonuçlar vermemektedir.
İletici Özellik
Temel başat karakterleri incelediğimize göre, şimdi dikkatlerimizi 'sex - linked' tabir edilen iletici kalıtıma çevirebiliriz. Bu özellik yalnız beş tür muhabbet kuşunda bulunmaktadır. Albino. Lutino, Opal, Tarçın Rengi ve Koyu Mavi Kırmızı Gözlü Çizgili Kanatlı'dır.
Bu türlerin cinsiyetlerinin kolay denetim altında tutulabilmesinin nedeni, iki cinsiyette de aynı kromozomların bulunmasıdır. Bütün bu kuşların kendilerine özgü renkleri vardır. İki benzer iletici tür çiftleştirildiğinde, kuşlardan biri normal rolü oynar ve çeşitli çiftleşmelerde alınabilecek sonuçlar şöyle sıralanabilir:
1) İletici erkek ile iletici dişi çiftleştiğinde: % 100 iletici erkek ve dişiler verir.
2) İletici erkek ile iletici olmayan dişi çiftleştiğinde: % 50 iletici dişi; % 50 iletici olmayan/iletici erkek verir.
3) İletici olmayan erkek ile iletici dişi çiftleştiğinde: % 50 iletici erkek, % 50 iletici olmayan/iletici dişi verir.
4) İletici dişi ile iletici olmayan/iletici erkek çiftleştiğinde: % 25 iletici dişi, % 25 iletici erkek, % 25 iletici olmayan/iletici dişi, % 25 iletici olmayan/iletici erkek verir.
5) İletici olmayan/iletici erkek ile iletici olmayan dişi çiftleştiğinde: % 25 iletici dişi, '% 25 iletici clmayan/iletici erkek, % 25 iletici olmayan dişi, % 25 iletici olmayan erkek verir.
İletici karakter taşıyan kuşlarla normal kuşlar gözle birbirlerinden ayırdedilemezler.
Bu konuda birkaç teorik örnek vererek konuya açıklık getirebilinir. örneğin, bir tarçın rengi erkek ile opal dişiyi birleştirirsek, yavruları tarçın rengi dişiler ve normal/opalin tarçın rengi erkeklerden oluşacaktır. Bu örnekte de görüldüğü gibi bu tip birleşmelerde kuşlardan biri normal rolü oynamaktadır.
İletici Albino ve Lutinoların yanı sıra, iletici olmayan ve açık sarı kuşlar gibi üreyen bir tür vardır. Burada önemle dikkat edilmesi gereken şey, bu iki değişik cinsin birbirleriyle çiftlestirilmemesidir. Zira bu çiftleşmeler sonucu meydana gelecek kuşaklarda, ileticileri diğerlerinden ayırmak son derece zor olacaktır.
Yukarıdaki örnek ve bilgiler, üreticiye başat ve iletici karakterlere sahip kuş türlerinin nasıl çiftleştirilmesi gerektiği konusunda yeterli oranda yararlı olacaktır kanısındayız. Şimdi geriye tartışılması ve incelenmesi gereken tek bir konu kalıyor:
Muhabbet Kuşu Renk Ve Mutasyonları
Çekinik Özellik
Şimdiye kadar verilen bilgiler ışığında, üreticinin yeşil ve mavi bir çift kuşun çiftleşmesinden rengi saf yeşilden ayırdedilemeyecek yeşil/mavi yavrular üretilebileceğini tahmin etmiş olması gerekiyor. Bu ölay şu gerçeği ortaya koyuyor: Çekinik özellik kuşaktan kuşağa geçer ve uygun bir çiftleşmeyle iki aynı etkenin aynı kuşta birleşmesiyle ortaya çıkar.
İlk rastlanılan çekinik karakterler, açık yeşilin bir çekinik türevi olan sarı renklerdi. Sonra, açık san rengin de, tek başına olduğu hallerde çekinik bir karakter olduğu saptandı. Bu karakter, koyu karakterin etkisi altında kalarak koyu sarı ve zeytin sarısı gibi renkler verebilir. Buna karşın, başat olan sarılar ve iletici olan yeşiller de vardır. Mavi karakteri sarı karakterle birleştirdiğimizde çift çekinik bir karakter elde ederiz, bunun nedeni ise sarı ve mavinin yeşile karşı çekinik olmalarıdır. Mavi karakter sarıyla birleştiğinde beyaz renk de verebilir. Burada da, başat ve çekinik formlarda beyazlarla karşılaşabiliriz. Anlaşılacağı gibi, sarı ve beyaz kuşlar karışık çiftleşmeler sonucu elde edilebilmektedirler. Üretime sadece sarı bir kusun eklenmesiyle son derece ilgi çekici sonuçlar verebilecek üretim denemeleri yapılabilir. Sarı ve yeşil karıştırılarak ikinci kuşakta bir geçiş rengi elde edilebileceği düşünülebilir. Ama bu düşünce yanlıştır: Bu birleşmeden hiçbir geçiş rengi elde edilemez. Buna karşın, yeşilin, grikanat yeşil adını taşıyan, mavinin ise grikanat mavi diye adlandırılan geçiş renkleri vardır. Bu iki renk de sarılar gibi her tonda elde edilebilirler, ama gri kanatların renk tonlarındaki koyuluk, normal mavi ve yeşile karşı çekinik, sarı ve beyaza karşı ise başattır.
Burada belirtmek istediğimiz ilgi çekici bir nokta var: Gri kanatlı kuşlar, beyaz ve sarı karakterler taşıyabilir ve sonuç olarak bir çift grikanatlı muhabbet kuşundan beyaz ve sarı kuşlar elde edilebilir. Yalnız bu durumun tersi, yani beyaz ve mavi muhabbet kuşlannın grikanat karakterim taşımaları olanaksızdır. Koyu renkli kuşlar açık renkli kuşların karakterlerini taşıyabilirler.
Gri kanatlı bir kuş, yeşil bir kuşla çiftleştirildiğinde «yeşil/gri kanatlı» yavrular oluşur. Sarı bir kuş yeşil bir kuşla çiftleştirildiğinde «yeşil/sarı yavrular oluşur. Gri kanatlı/sarı» bir kuş, yeşil bir kuşla çiftleştirildiğinde elde edilen yavruların yarısı «yeşil/grikanatlı», diğer yarısı ise «yeşil/sarı» olacaktır. Bu iki ayrık renk türleri arasında hiçbir renk farkı görülememekle beraber üretim potansiyeli bakmından büyük farklılıklar bulunur. Yeşil bir kuşun, gri kanatlı ve sarı renkleri birlikte ayrık olarak taşıması olanaksızdır. Aynı şekilde sarı ve beyaz gibi açık renk kanatlı kuşların bedenleri de % 75 ile % 95 arasında değişebilen normal bir renge sahiptirler. Burada da açık renk kanatlı kuşlara koyu karakter katılabilir.
Açık renk kanatlı bir kuş, gri kanatlı bir kuşla çiftleştirildiğinde oldukça garip bir sonuca varılır: Elde edilen yavru kuş anne ve babasının renklerini, ikisi de "gözle görülebilir şekilde olmak üzere taşır. Bu yavrulara tüm vücudu renkli gri kanatlı kuşlar adı verilir. Bu, anne ve babanın renklerinin, yavru kuşun vücudunda birlikte görülebildiği tek birleşme türüdür. Tüm vücudu renkli gri kanatlı bir kuş, normal beyaz veya sarı bir kuşla birleştirildiğinde yavruların yarısı açık renk kanatlı, yarısı ise gri kanatlı olacaktır. Çift nitelikli kuşların üretimi doğal olarak üreticiye çok çekici gelecek ve çiftleşmelerden ilgi çekici yavrular elde edilecektir. Bu birleşmelerden elde edilebilecek değişik renk ve türleri üretici kendi kişisel denemeleriyle kolayca bulacaktır.
Çekinik Açık Sarı Renkli Alman Muhabbet Kuşu
Muhabbetkuşları arasında çekiciliğiyle tanınan Acık Sarı Alman Muhabbet kuşu (Kuşa bu adın veri lmesinin nedeni, İngiliz Açık Sarı Muhabbet kuşuyla karıştırılmasını önlemektir) en eski çekinik türlerden biridir. Açık sarı karakter normal renklere karşı çekinik olduğundan, yeşil ve mavinin tüm tonlarında yavrular verebilir. Açık Sarı Muhabbet kuşlarının diğerlerine oranla daha alımlı olmalarına neden olan ayrıntılar: Kırmızı gözleri, kanatları üzerindeki kahverengi izler ve garip mat beden renkleridir. Üretimleri ilginç sonuçlar veren, çok ilgi çekici kuşlardır. Alman ve İngiliz türü açık sarı Muhabbet kuşları, yalnızca değişik türlerle çiftleştirdiklerinde iyi sonuçlar verirler. Kendi aralarında çiftlestirildiklerinde, bu kuşların ilk nesilde verdikleri yavrular siyah gözlü normal muhabbet kusları olur. İngiliz ve Alman Açık Sarı Muhabbet kuslarını birbirlerinden ayırdedebilmenin en kolay yolu, gözlerine bakmaktır: Alman Açık Sarı Muhabbetkusunun gözleri Albino ve Lutinolarda olduğu gibi, normal kırmızı bir renktedir. Ingiliz Açık Sarı Muhabbetkusunun gözleri daha parlak ve daha açık renk bir kırmızıdır. Aradaki bu fark saptandıktan sonra, bu iki ayrı cins kuşun birbirlerinden ayrı salmalarda yetiştirilmeleri ve üretilmeleri gerekir.
Çekinik Nitelikli İki Renkli Danimarka Alacası
Günümüzde sık rastlanan çekinik türlerden biri de, kuş meraklıları tarafından çok sevilen Danimarka iki renklisidir. Bu kuşlara Danimarka iki renklisi adı verilmesinin nedeni, kuşun uzun yıllar boyunca sadece bu ülkede yetiştirilmiş olmasından ileri gelmektedir. Danimarka iki renklisinin üretim koşulları çok elverişli, riskleri çok azdır. Normal bir muhabbet kuşuyla birleştirildiğinde bütün renk tonlarını verebilir. Bu özellik, iki renkli ve çekinik özellikli oluşun sağladığı bir durumdur. Kanat renklerinde kırıklıklar olmasına karşın, bir çek değişik renkle, çok çeşitli sonuçlar verebilir. Danimarka iki renklisini de açık sarı renkli muhabbet kuşları gibi üretmek, onlarla çiftleştirmek mümkün olmakla beraber, bu kuşlar renk ve tür oakımından en güzel yavruları normal yeşil ve mavi renk muhabbetkuşlarıyla çiftleştirildiklerinde verirler.
Deneysel üretim süresi boyunca değişik tip ve renklerde muhabbet kuşları elde edilir ve bu, her tür muhabbet kusunun üretimi için çok gerekli bir aşamadır. Aşağıdaki satırlarda muhabbetkuşlarının değişik biçimleri hakkında gerekli bilgiler verilmeye çalışılacaktır. Görülecektir ki, bir çok renk karışımı, bunca yıllık deneysel üretimlere rağmen henüz elde edilmemiş veya düşünülmemiştir.
Sarı kafalı mavi kuşların bazı çiftleşmeler sonucu verdiği yavrular son derece ilgi çekicidir. 1930’lara kadar sarı rengin mavi bir kuşta görülebileceği, hiçbir üreticinin aklının köşesinden bile geçmiyordu. Her biri kendine özgü renk tonlarına sahip çok değişik türlerde sarı kafalı mavi muhabbet kuşları vardır. Bir türde, sarı renk kuşun vücudunun her yöresine yayılmış, hayvana çok çekici bir yeşil - sarı arası ton vermiş olabilir. Mavi tür muhabbet kuşlarının, sarı kafalı opal - mavi, sarı kafalı beyaz - mavi, sarı kafalı açık sarı gibi bir çok diğer çeşitlerine rastlanılabilir. Albino muhabbet kuşlarının sarı kafalı cinsleri, bu rengi yalnız kafa, kanat ucu ve kuyruklarında taşıdıklarından, bunların diğerlerinden çok daha güzel olduğunu kabul eden üreticilerin sayısı çoktur. Bir başka türde ise, sarı renk bütün gövdeye eşit oranda dağılarak kuşa mat limon sarısı bir renk verir.
Profesyonel üreticiler tarafından yapılan değişik üretimler arasında en şaşırtıcı olanı şüphesiz sarı kafalı karakterin, opalin ve açık renk kanatlı kuşlarla birleştirilmesinden elde edilenlerdir. Bu çiftleşme sonucu «Sarı kafalı - opal - beyaz kanatlı-mavi» yavrular oluşur. Bu kuşlara Gökkuşağı adı da verilir: Birbirine hiç benzemeyen parlak ve güzel renkleriyle bu adı fazlasıyla haketmişlerdir.
Bunlar gibi değişik pek çok tür de zaman zaman üretilmiş, sonra ortaya çıktıkları çabuklukta yok oluvermiştir. Böyle bir türden olup da nesli tükenmeyen cinsler arasında en çok tanınanları İngiliz grileri ve kahverengi kanatlılardır. Bu türde daha birçok cins kuş görülmüş olmakla beraber,bunlar rağbet görmediklerinden zamanla kaybolmuşlardır. Herhangi bir çiftleştirme sonucu, üretici beklediğinden değişik bir sonuç aldığında, bunu diğer tecrübeli üreticilere göstererek yepyeni bir tür olup olmadığını kontrol ettirmelidir. Kuzey Amerika’da, şu sıralarda açık renk kanatlıların tam zıddı olan açık renk vücutlu bir muhabbet kuşu türü üzerinde başarılı çalışmalar yapılmakta ve normal muhabbetkusunun bütün özelliklerine sahip olmakla beraber gövde renkleri sarı veya beyaz olan yeni bir kuş türü üretilmektedir.
Biçim Olarak Farklı Muhabbet Kuşları
Muhabbet kuşlarının tüyleri biçimce de değişik özellikler gösterebilir, örneğin bir tür cins muhabbet kuşunun tüyleri, özellikle kuyruk ve kanat yöresinde normalden uzundur. Bu, kuşa ince ve uzun bir görünüm verir. Bu tür muhabbet kuşlarına «uzun uçuşlu muhabbetkuşu» adı verilmiştir. Bu kuşlar üretim deneylerinde kullanılmalarına karşın, vücut hatları diğer kuşlar kadar zarif olmadığından pek ilgi görmemişlerdir. Güzel kafatası hatları ve renk tonları dikkatli bir üretimle nesilden nesile aktarılmış ve bugün süs kuşu olarak kullanılan muhabbet kuşu türlerinin hemen hemen hepsine kafataslarının zarif hatları bu «uzun uçuşlu» atalarından kalmıştır. Bu özellik, günümüzün muhabbet kuşuna 'uzun uçuşlu' atalarından kalan tek mirastır.
Bir başka çok ilgi çekici tüy değişimi de, tepeli muhabbet kuşları ile elde edilmiştir. Bu tür muhabbet kuşlarının üç değişik tipi vardır:
1. Taçlı Muhabbetkuşları.
2. Kahküllü Muhabbetkuşları.
3. Hotozlu Muhabbetkuşları.
Tepelilerin oluşumunu sağlayan etken başat olmasına karşın ,bu karakteri elde etmek diğer karakterleri elde etmek kadar kolay değildir. Bu konuya eğilen üretici, gözle görülen bu tepe karakterinin bazı etkenlerin etkisi altında olduğunu tahmin edebilir. Bu doğrudur. Ancak bu etkenler yalnız kuştaki tepe oluşumunu değil, aynı zamanda tepenin cinsini de etkiler. Üretim sonuçlarından aldığımız bilgiler bize bir tepeli anne veya babadan her üç türde de tepeli yavru kuşlar elde edebileceğimizi göstermiştir. Buradan da anlaşılabileceği gibi, bu konuda kesin bilgiler elde edebilmek için henüz yeterli deney yapılmamıştır. Zaman ve deneyler sonucu tepelilerin kalıtım kuralları da tam manasıyla açıklığa kavuşacaktır kuşkusuz.
Tepeli bir muhabbetkuşu üretmenin en emin yolu, iki tepeliyi çiftleştirmek olmakla beraber, deneyler göstermiştir ki her zaman olumlu sonuç alınamamaktadır. Normal muhabbet kuşlarıyla tepeli olanlar arasında yapılan çiftleşmeler çok daha kaliteli sonuçlar vermektedir, önemli olan da budur.T epeli muhabbet kuşları arasında en beğenileni, yuvarlak tepeli olanlarıdır. Böylelikle muhabbet kuşu üreticilerinin karşısına bir seçenek daha çıkmış olmaktadır: Çeşitli renkte ürettikleri muhabbet kuşlarından, istedikleri takdirde tepeli cinsini de elde edebileceklerdir. Tepe, başat bir özellik olduğundan, hem dişi, hem de erkek muhabbet kuşları tarafından taşınabilir. Çok güzel bir tepeye sahip olan dişi muhabbet kuşları oldukça çoktur.
Melezlerden Elde Edilebilecek Türler
Çeşitli türdeki muhabbetkuşlarının aralarında çiftleştirilmesiyle elde edilebilecek olan yeni renk ve biçimdeki örneklerin henüz tümüyle bulunduğu inancında değiliz. Son elde edilen türler bunun bir kanıtı olarak karşımızda durmaktadır. Bu kuşlara gönül bağlayan yerli üreticilerin de yeni türlerin elde edilmesinde başarılı sonuçlara ulaşabilecekleri inancındayız. Bu nedenle aşağıdaki satırlarda, özellikle muhabbetkuşu üretimine yeni başlayan kuşseverler için yararlı olacağına inandığımız kuramsal bazı çiftleşme sonuçlarım veren formüller sunacağız. Üretici bu bilgilerin ışığında yeni çiftleşmeleri gerçekleştirebilir.
Formüllerde « x » işareti, çiftleşme anlamında kullanılmaktadır.
Açık yeşil X Gök mavisi: % 100 açık yeşil / Gök mavisi verir.
Açık yeşil/mavi x Gök mavisi: % 50 gök mavisi, G/o 50 açık yeşil/mavi verir.
Gök mavisi x Kobalt mavisi: % 50 gök mavisi. % 50 kobalt mavisi verir.
Kobalt mavisi X Kobalt mavisi: % 25 gök mavisi, % 60 kobalt mavisi ve % 25 Mor verir.
Gök mavisi X Mor: % 100 kobalt mavisi verir.
Açık yeşil X Gri kanatlı açık yeşil: % 100 açık yeşil/Gri kanatlı verir.
Açık yeşil X Açık sarı: % 100 açık yeşil/sarı verir.
Gri kanatlı açık yeşil X Açık sarı: % 100 gri kanatlı açık yeşil/sarı verir.
Gök mavisi X Açık sarı: % 100 açık yeşil/beyaz verir.
Sarı kanatlı açık yeşil X Açık sarı: % 100 sarı kanatlı açık yeşil/sarı verir.
Beyaz kanatlı gök mavisi X Gri kanatlı kobalt mavisi: % 50 tüm gövdesi renkli gri kanatlı gök mavisi, % 50 tüm gövdesi renkli gri kanatlı kobalt mavisi verir.
Açık sarı/koyu yeşil X Açık yeşil: % 50 açık yeşil/açık sarı, % 50 Koyu yeşil/açık sarı verir.
Açık sarı/açık yeşil X Açık yeşil/açık sarı: % 50 açık sarı/açık yeşil, % 50 açık yeşil/açık sarı verir.
Bütün bu sonuçlar ilk alınan dölde elde edilirler. Bu kuşaktan elde edilen yavruların çiftleşmeleri farklı sonuçlar verebilir.
Yukarıdaki çiftleşme tablosu, yalın çekinik karakterlerin kuşaktan kuşağa nasıl geçtiğini göstermektedir. Üretici sonraki nesillerde yapılacak karışımlardan alınabilecek sonuçlar üzerinde bilgi edinmek istediğinde daha önce verilen renk koyulması tablosundan da yararlanabilir.
Başat özelliklerin, bağlı oldukları kalıtım kurallarından, çekinik özelliklerle ilgili bazı çiftleşme yöntemlerinden daha önce söz etmiştik. Bu çekinik özelliklerin kalıtım kuralları da başatlarla aynı çizgidedir. Bir zamanlar normal beyazın en çekinik karakter olduğuna inanılırdı. Ancak, sarı türlerin görülmesiyle, bu yanlış inanç sona erdi. Normal beyaz türden açık sarı bir muhabbet kuşu üretilebilir. Beyaz kuşlar açık sarı karakteri ayrık olarak taşıyabilirler. Beyazlar geçiş etkinliklerini de taşıyabilirler. Sarı ve yeşiller: Albino,Lutino, Opal ve Koyu maviye çalar kurşun rengi özelliklerini de ayrık olarak taşıyabilir.
Yukarıda verilen çiftleştirme örnekleri incelendiğinde .değişik karakterlerin birbirlerine olan çekiniklik derecelerine göre renk tonlarının nasıl açık veya koyu olabileceği konusunda da fikir sahibi olunabilir.Eaşat ve çekinik karakterler arasında en büyük fark, başat karakterin ayrık olarak taşınamaması, aksine çekinik karakterin avrı olarak taşınabilmesidir. Elinde başat etkenli tek bir kuşu olan üretici, eğer bu kuş tek etkenli başat ise, normal bir kuşla bu tek etkenli başat kuşu çiftleştirdiğinde, oluşacak yavrular arasında, beklediği % 50 başat karakteri bulamayacaktır. Sadece tek bir çiftleştirmeden netice alınma yoluna gidildiğinde sonuç çok cesaret kırıcı olabileceği gibi, son derece memnun edici de olabilir.
Geçiş karakteri taşıyan kuşlar aralarında oift-leştirildiklerinde, bu karakteri olduğu gibi yavrularına iletebilirler.
Bu konuda pek çok formül vermek olası. Biz bellibaşlılarını sıralamaya çalışalım:
Tarçın rengi açık yeşil erkek X Acık yeşil dişi: % 50 Açık yeşil/tarcın rengi erkek, % 50 tarçın rengi açık yeşil dişi verir.
Gök mavisi erkek X Tarçın rengi gök mavisi dişi: % 50 Gök mavisi/tarçın rengi erkek, % 50 gök mavisi dişi verir.
Cpai kobalt mavisi erkek X Gök mavisi dişi: % 25 Gök mavisi/opalin, % 25 Kobalt mavisi erkek, % 25 opalin gök mavisi, % 25 opalin kobalt mavisi dişi verir.
Mor erkek X Tarçın rengi gök mavisi dişi: %50 Kobalt mavisi/Tarçın rengi erkek, % 50 Tarçın rengi kobalt mavisi dişi verir.
Açık yeşil erkek X Maviye çalar kurşun rengi açık yeşil dişi: % 50 Açık yeşil/maviye çalar kurşun rengi erkek, % 50 açık yeşil dişi verir.
Maviye çalar kurşun rengi gök mavisi erkek X Kobalt mavisi dişi: % 25 Gök mavisi/Maviye çalar kurşun rengi, % 25 Kobalt mavisi/Maviye çalar kurşun rengi erkek, % 25 Maviye çalar kurşun rengi gök mavisi. % 25 Maviye çalar kurşun rengi/kobalt mavisi dişi verir.
Çizgili kanallı açık yeşil erkek X Gök mavisi dişi: % 50 açık yeşil/çizgili kanatlı mavi erkek, % 50 çizgili kanatlı açık yeşil/mavi dişi verir.
Gök mavisi erkek X Çizgili kanatlı mor dişi: % 50 Kobalt mavisi/Çizgili kanatlı erkek, % 50 kobalt mavisi dişi verir.
Lutino açık yeşil erkek X Zeytin yeşili dişi : % 50 Koyu yeşil / Lutino erkek, % 50 Lutino koyu yeşil dişi verir.
Gök mavisi erkek X Lutino Gök mavisi dişi : % 50 Gök mavisi/Albino erkek, % 50 Gök mavisi dişi verir.
Tarçın rengi açık yeşil erkek X Opalin açık yeşil dişi: % 50 Açık yeşil/Tarçın rengi Opalin erkek, % 50 Tarçın rengi Açık yeşil dişi verir.
Opalin Gök mavisi erkek X Tarçın rengi Gök mavisi dişi: % 50 Gök mavisi/Tarçın rengi Opalin erkek, % 50 Opalin Gök mavisi dişi verir.
Yukarıdaki son iki çiftleşme örneği, geçiş karakterine sahip iki ayrı tür kuşun birlesmesi halinde bunlardan birinin normal rolü oynadığını çok açık bir şekilde gösteriyor.Başat karakterli kuşlar, diğer karakterleri genetik yapıları içerisinde tek veya çift etken halinde taşıyabilirler. Bu karakterler kuşun dış görünümünü kesinlikle etkilemez, sonuçları ise sadece bir sonraki kuşakta ortaya çıkar. Genel olarak konuşmak gerekirse, başat karakterli muhabbet kuşlarının yalnızca kendi başat karakterlerini tek etken halinde taşıdıklarını söyleyebiliriz. Sadece kötü rastlantılar sonucu kendi başat karakterini çift etken halinde taşıyan muhabbetkuşlarıyla karşılaşabiliriz.
Gri (Tek faktör) Açık yeşil x Açık yeşil: % 50 Gri (Tek faktör) Açık yeşil, % 50 Açık yeşil verir.
Gri (Tek faktör) Mor X Mor : % 50 Gri (Tek faktör) Mor, % 50 Mor verir.
Açık renk kuyruk ve kanatlı (Tek faktör) Açık yeşil x Açık yeşil: % 50 Acık renk kanat ve kuyruklu (Tek faktör) Açık yeşil, % 50 Açık yeşil verir.
Avustralya iki renklisi (Tek faktör) Zeytin yeşili x Açık yeşil: % 50 Avustralya iki renklisi (Tek faktör) Koyu yeşil, % 50 Koyu yeşil verir.
Avustralya iki renklisi (Tek faktör) Gök mavisi X Kobalt mavisi: % 25 Avustralya iki renklimi (Tek faktör) Gök mavisi, % 25 Avustralya iki renklisi (Tek faktör) Kobalt mavisi, % 25 Gök mavisi, % 25 Kobalt mavisi verir.
Menekşe rengi (Tek faktör) Gök mavisi X Mor: % 50 Menekşe rengi (Tek faktör) Kobalt mavisi (Gözle görülür Menekşe rengi), % 50 Kobalt mavisi verir.
Menekşe rengi (Tek faktör) Gök mavisi x mor: % 50 Menekşe rengi (Tek faktör) Koyu yeşil/Mavi. % 50 Koyu yeşil/Mavi verir.
Günümüze kadar yapılan üretim çalışmalarında bu kalıtım kurallarına ters düşen, yalnız bir tek aykırılık görülmüştür: Buna, Koyu gözlü açık renkli muhabbet kuşları serisinde, başat uzun kanat ve kuyruklu ile Çekinik Danimarka İki Renklisi çiftleştirildiğinde tanık olunur. Bu birleşmeden oluşan yavrular açık sarı veya beyazdır. Gözleri ise Danimarka iki renklisi gibi moru andıran bir renktedir. Bu çiftleşmenin ürünü bir yavru, normal bir kuşla çiftleştirildiğinde, açık renk kanat ve kuyruklu yavrular verir.
Başat ve normal bir kuşun birleşmesinden oluşan yavru, sanki anne ve babası normal muhabbet kuşlarıymış gibi, saf normal bir görünüme sahip olacaktır. Başat karakterler üzerinde çalışıldığında unutulmamalıdır ki, normal kuşlar bu karakteri kesinlikle ayrık halde taşıyamazlar. Kuralın dışında kalan muhabbet kuşları, Albino ve Lutino olanlardır. Bu kuşların maskeleyici karakteristik özelliklerinden dolayı başat karakterin gözle farkedilmesi olanaksızdır. Genetik özellikleri ne olursa olsun, Lutino ve Albino kuşlar, göze sarı veya beyaz görünür.
Herhangi bir başat karakter, genel olarak cinsiyet tarafından etkilenmez. Bununla beraber açık renk kanat ve kuyruklu kuşlar başta olmak üzere bazı muhabbetkuşu türlerinde erkeklerin kalıtımsal özellikleri dişilere oranla daha fazla taşıdıkları saptanmıştır. Bu nokta çok önemlidir. Çünkü çiftleşmeler sonucu, bir cinsiyetteki kuşların diğer cinsiyete oranla daha fazla sayıda olduklarını gören üretici bir geçiş nesliyle karşı karşıya olduğunu sanarak yanılgıya düşecektir. Şunu hatırlatmalıyız ki, tek bir çiftleşlirme sonucu oluşan yavrular üzerinde bunu anlamak olanaksızdır. Üreticinin tek bir çiftleştirme sonucu herhangi bir kesin fikre varmaması gerekir. Bazı hallerde renk tonlarındaki küçük koyuluk veya açıklıklar, kuşların birkaç kuşak öncesi atalarından kalma özellikleridir.
Muhabbetkuşları arasında yaptırılabilen çiftleştirmelerin zengin çeşidi, üreticiye her an yeni bir tür keşfetme şansını verdiğinden, muhabbetkuşu üreticiliği birçok kişiye çek çekici gelmektedir.Bu konu, muhabbetkuşlarına gönül verenler arasında çok yaygın bir ilgi görmektedir. İster salmalarda fazla sayıda kuş yetiştirenler arasında olsun, ister evinde sınırlı olanaklar içinde, salt eğlence amacıyla bu konuya eğilenler arasında olsun, zaman zaman başarılı sonuçların alındığı görülmüştür.
Her renk kümesinde, karışımları diğerlerine oranla daha güzel ve zengin sonuçlar veren tonlar vardır. Sözgelimi, açık sarı kuşlar elde etmek için, sarı kuşlar arasından, açık sarı olan bir dişi ve bir erkek bulmak gerekir. Diğer sarı tonlar istenilen sonucu veremez. Ayrıca, sarı renk, diğer renklerle kanştığında da iyi sonuç vermeyen renkler arasındadır.
Sarı kanatlı ve beyaz kanatlı muhabbetkuşları arasında yapılan deneylerden çıkan sonuca göre, en güzel renk karışımları, yeşil gövdeli kuşlarla, mavi gövdeliler arasında yapılan çiftleşmelerle elde edilmektedir. Doğal olarak bunlar arasında kanatlan açık renk olanları üretime ayırmak gerekecektir. Böylelikle elimizde, özelliklerini yitirmeyen bir damızlık muhabbetkuşu birikimi oluşacaktır.
Eğer mavi muhabbetkuşları, sürekli olarak aralarında çiftleştirilir ve araya hiç yeşil muhabbetkuşu sokulmazsa, birkaç kuşak sonra, renk özelliklerini yitirmeye başlayan yavrularla karşılaşılır. Yavrularda renk ve özellik kaybı görüldüğünde, çiftleştirilen muhabbetkuşları arasına bir yeşil muhabbetkuşu katılırsa, renk ve özellik yitirilmesi durdurulmuş olur.
Aynı kural, opal mavi muhabbetkuşları için de geçerlidir. Yalnız, eğer üreticinin isteği, opal mavi rengi korumak ,elde edilen yavrularda da aynı özellikleri görmekse, daha karışık ve zor bir yöntem uygulaması gerekir. Opal mavi muhabbetkuşlarının ense kökleri açık renktedir. Eğer çiftleştirilen damızlık kuşlar çok dikkatli seçilmemişse ense kökündeki bu belirleyici renk özelliği yitirilecektir. Tarçın renkli muhabbet kuşlarında ise mavili ve yeşilli türlerin karışımı en beğenilen renk tonlarını verir.
Bunlar ve benzeri kurallar, Kalıtım Kuralları denilen genel yasalara bağlıdırlar. Üretici bu kalıtım kurallarını bir kez öğrendikten sonra, bunları bütün renk karışımlarına uygulayabilir. Ancak her kalıtımda bir dizi karakteristiğin bulunduğunu unutmamak gerekir.Ancak, Mendel Yasaları adıyla anılan bu kuralları genel olarak görmek, bu örnekleri ve uvgulamalan kavramakta üreticiye yardımcı olacaktır.
Mendel Yasaları
Bu yasalar, özelliklerin kuşaktan kuşağa geçişinde soyaçekimin kurallarını belirler. Mendel, Çekoslovakyalı bir papazdır. 1866’da bezelye çiçeklerinin renkli renksiz türlerinin çiftleşmesini ve bu melezlenmeden elde edilen tohumların niteliklerini gözlemiş, bu gözlemiyle, kalıtıma ait ve adıyla anılan kuralları çıkartarak belirlemiştir.
Bu kuralları anlaşılır kılmak için, kitaplarda çokça yararlanılan bir örneği vereceğiz:
«Aralarında yalnızca siyah ve beyaz nitelik ayrıcalığı olan bir horoz ve tavuğu çiftleştirelim. Bunlardan tavuğun veya horozun sivah veya beyaz olması bir ayrıcalık getirmez. Burada etken elan cinsiyet ayrıcalığı değil, nitelik ayrılığıdır. Bu siyah ve beyaz çiftleşmesinden elde edilen kuşak tümüyle siyah olur. Demek oluyor ki bu tür bir çiftleşmede döle geçirilen nitelik siyah renk niteliğidir. Yani siyah renk özelliği beyaz karşısında üstündür. Biz buna başat nitelik diyoruz. Ancak bu siyah renkli kuşakta beyaz renk özelliği tümüyle kaybolmuş, yitirilmiş değildir. Siyah renkli yavruların hücrelerinde beyaz renk özellik ikincil bir özellik olarak, gizli olarak vardır. Biz buna çekinik nitelik diyoruz. Bu özellik ortada görülmemekle birlikte ilerki çiftleşmelerde ortaya çıkabilme gücüne sahiptir.
Elimizde bulunan bu yeni siyah renkli kuşak nitelik bakımından saf siyah değildir. Yani bu siyah renkli bir melezdir. Bu melez kuşak kendi aralarında gelişigüzel çiftleştirildiğinde elde edilen ikinci kurağın üyelerinin 3/4 siyah renkli, 1/4 ise beyaz renkli olacaktır. Eğer bu kuşağın beyaz üyeleri beyazlarla, siyah üyeleri siyahlarla çiftleştirilirse, bunların yavrulan salt siyah ve beyaz renklerde olurlar ki, Mendel Yasalarında buna aslına dönme denmektedir.
Görülüyor ki, bütün canlı varlıklar gibi muhabbet kuşu yavruları da anne ve babalarından belli bir öz almaktadırlar. Yumurta daha erkek kuş tarafından döllenir döllenmez, yumurtanın içinde saklı bulunan annenin niteliklerine babanın nitelikleri eklenir. Bütün bu özellikler mikroskopik bir varlık olan genlerde gizlidir. Çeşitli genler vardır. Sözgelimi siyah göz geni, kırmızı göz geni, mor göz geni, mavi tüy geni, sarı tüy geni, gri tüy geni gibi. Ve her gen çift etkenlidir. Yani, göz rengini belirleyen bir gende iki siyah göz etkeni bulunabileceği gibi, bir siyah, bir kırmızı göz etkeni de bulunabilir. Tüy rengini belirleyen bir rende, bir sarı, bir mavi tüy etkeni bulunabileceği gibi, iki sarı veya iki mavi etken bulunabilir; veya hiç tüy rengi etkeni bulunmıyabilir; Böyle durumlarda kuşun rengi, birinci koşulda yeşil, ikinci koşulda sarı, üçüncü koşulda mavi, dördüncü koşulda ise renksiz, yani beyaz olacaktır.
Bu örneğin ışığı altında diyebiliriz ki, tüm canlı varlıkların nitelikleri, genlerindeki özellikler aracılığıyla döllerine geçebilir. Ancak bu genlerin bir bölümü başat, bir bölümü çekinik niteliktedir.
Çekinik niteliğe sahip iki muhabbetkuşunun çiftleşmesinden çekinik nitelikli yavrular elde edilir. Buna karşın, başat niteliğe sahip bir muhabbet kuşuyla, çekinik niteliğe sahip bir muhabbet kuşu çiftinde şu sonuçlar alınabilir:
1. Başat özellikli muhabbet kuşunda salt basat gen varsa, yumurtadan çıkacak yavruların tümü başat nitelikli olur.
2. Başat özellikli bir muhabbet kuşunda bir başat bir çekinik gen varsa, yumurtadan çıkacak yavruların yarısı başat, yarısı çekinik nitelik taşır.İki başat özellikteki muhabbet kuşu çiftleştirildiğinde üç durum ortaya çıkabilir:
1. Her iki muhabbet kuşunda da başat çift gen varsa, yumurtadan çıkacak olan yavruların tümü başat özellik taşır.
2. Dişi veya erkek muhabbetkuşundan birinde başat çift gen varsa, çıkacak yavruların tümü yine başat nitelikli olur.
3. Dişide de, erkekte de bir başat, bir çekinik gen varsa, çıkacak yavruların 3/4'ü başat özellikli, 1/4'ü çekinik özellikli olacaktır.
Bunlar genel kalıtım kurallarıdır. Daha fazla kuramsal bilgiyle okuyucuyu sıkmamak için, pratikte uygulanma alanı olan örneklere değinmekte yarar vardır. Üretime ilgi ile eğilen her yetiştiricinin, bu ana kuralları, tüm çiftleştirmelerinde göz önünde tutmasında yarar olduğunu bir kez daha belirtmek isteriz. Ancak her şey yukarıdaki bir kaç satırın içine sığdırılabilecek kadar yalın değildir. Bazı sonuçlara varabilmek için bir çok karışımlardan geçmek, değişik çiftleştirmeler yapmak zorunluluğu vardır.
Aşağıdaki satırlarda çeşitli renk türleri ve seçkin renk karşunları elde etmek için gereken bilgileri bulacaksınız.
Yukarıda belirttiğimiz kalıtım biçimleri kümeler halinde olup, her küme bir rengin değişik tonlarını içerir. Bunun bir örneğini, iki Renkli Çekinik Danimarka türünde görebiliriz. Bu türde ana renkler yeşil ve mavi olmakla birlikte, beyaz -mavi, gri - mavi, açık sarı - mavi, opal mavi - gri. tarçın rengi - mavi gibi örnekler aynı küme içinde görülebilirler.
Buna uygun olarak bu kümenin mavi çeşitlemelerinde de değişik türlere, sözgelimi sarı kafalı mavi muhabbet kuşlarına rastgelinebilir.
Bundan da anlaşılacağı gibi, bir renk serisinde çok değişik tonlarla karşılaşmak olasıdır. Buna benzer bir örnek daha verilebilir. Başat bir renk etkinliği olan menekşe renginden, çok değişik ton ve türlerde muhabbetkuşları türetilebilir. Yalnız bu kuşlardan elde edilen döllerin tümü menekşe rengi özelliklerim korurlar. Ve belirli çiftleşmelerle menekşe renkli yavrular verirler. Döllerinde kendini gösteren bu başat nitelik tüm türlerine adını verir. Gri Kanatlı Menekşe Renkliler, Açık Renk Kanatlı Menekşe Renkliler gibi.
Üretimi kendine sorun edinmiş bir yetiştiricinin bütün bu özellikleri çok iyi bilip kullanması gerekir. Ancak burada bazı zorluklar da vardır. Herhangi bir muhabbet kuşunun kökenini tam olarak saptamak pek kolay değildir. Bugün karşılaştığımız muhabbet kuşu türlerinin bir çoğu, yeşil renkli muhabbet kuşlarından üretilmişlerdir. Bu özellik nedeniyle, kökeni tam olarak bilinmeyen yarı bilinçli ve eksik bilgili çiftleştirmelerde karşımıza çoğu kez beklenilenin dışında yavrular çıkar. Bu durumu nedenliyen etkenlerden biri de, yukarıda değindiğimiz, renkleri belirleyen genlerin çift etkenli olabilmesidir.
Başat Bir Renk : Yeşil
Bugün, yeşil renkli muhabbetkuşlarinın, sarılar da içinde olmak üzere mavi ve beyaz türlere karşı başat durumda olduğu kesinlikle saptanmıştır. Bunun nedeni salt kalıtımdır. Çiftleşme halinde niteliklerini başka türlere geçirebilme özelliklerinden dolayı yeşil renkliler başat özelliklidirler.
Başat Bir Renk : Gri
Yeşilin dışında bilinen başka başat özellikli renkler de vardır. Bu renkler, ya çiftleştikleri türün dölünü tümüyle kendi temel renklerine dönüştürerek, ya da kendinden izler bırakarak, öğeler katarak diğer renk türlerini etkilerler.
Bu başat özellikli renkler arasında en çok tanınanlardan biri de grilerdir. Griler, yeşil ve mavi renkli türlerin dahi tonlarında farklandırmalar oluşturarak ilginç ve çekici döller kazandırmaktadır.
Gri renk özelliği, muhabbetkuşlannda yerine göre, kimi kere çift, kimi kere ise tek etken olarak görülebilmektedir. Bunu kesinlikle saptıyabilmenin tek yolu üretim sonuçlarını yakından izlemekle olasıdır. Gri renk niteliğinin soyaçekimle döllerine geçirdiği değerler, öz olarak verdiğimiz genel kalıtım kurallarının kapsamı içindedir.
A — Çift etkenli gri bir kuş yine çift etkenli gri bir kuşla çiftleştirildiğinde elde edilen yavruların tümü gri renkte olacaktır. Ve bu yavrular genetik özellik olarak genlerinde griyi çift etken olarak bulunduracaklardır.
B — Çift etkenli gri ile tek etkenli grinin çiftleşmesinden: % 50 çift etkenli gri, % 50 tek etkenli gri muhabbetkuşu yavruları elde edilir.
C — Tek etkenli gri ile tek etkenli gri’nin çiftleşmesinden: % 25 çift etkenli gri, % 50 tek etkenli gri, % 25 gri olmayan bir renkte muhabbetkuşu yavrulan elde edilir.
D — Tek etkenli gri renkte bir muhabbetkuşu ile griden başka bir renk normal bir muhabbet kuşunun çiftleşmesinden: % 50 tek etkenli gri muhabbetkuşu yavrulan, % 50 gri renkte olmayan çiftin rengine uygun ve genlerinde gri etken bulundurmayan yavru muhabbetkuşları elde edilir.
Bütün bu anlatılanlan tablodan daha özlü ve şematik olarak izleyip incelemeniz mümkün G harfi gri etken; g harfi gri olmayan etken olarak kullanılmıştır. GG çift etkenli gri, gg griden başka rengin çift etkenli oluşunu belirlemektedir. Gg ise tek etkenli gridir.
Bu kurallar, gri etken taşıyan tüm muhabbet kuşları için geçerliöir. Bunun için gri etkenin gözle görülebilir olması kesinlikle gerekmez. Kuş görünüşte başka bir renk taşısa bile, gri etkenin taşıyıcısı olabilir.
Bu kuralı daha iyi açıklamak amacıyla, gri etkene açık yeşil rengi ekliyelim. Bu bize tek etkenli Gri — Açık Yeşiller verir. Buna Opal renk özelliğini de katacak olursak tek etkenli opal gri - açık yeşiller elde ederiz Bu tür bir çiftleştirmenin yardımıyla üretici, gri türlerden ne kadar çok renk tonu elde edebilme olanağı bulunduğunu görebilir.
Başat Bir Renk : Menekşe Rengi
Bir başka başat renk de, her zaman kolaylıkla tanınmamasına karşın, gri renkle aynı kurallara uyan menekşe rengidir. Hemen hemen tüm muhabbet kuşu türlerinde menekşe renk etkeni bulunabilmekle birlikte, bu yalnızca mavi renkli kuşlarda gözle görülebilir bir belirginlik taşır.
Gri nitelik gibi menekşe rengi nitelik de kuşun asıl renklerine değişiklikler getirir. Ancak, gri renk, kuşun renklerine gölge ve derinlik getirirken, menekşe rengi etken, kuşun renklerine değişik tonlar kazandırır. Bu tonlardan biri de gerçek menekşe rengidir.
Başlangıçta menekşe renginin başat bir özellik olduğu bilinmemekteydi. Doğal olarak, bu başat niteliğin diğer renkler tarafından taşınabileceği de henüz öğrenilmemiş bir gizdi. Başat renk çoğu kez tek başına olamıyacağından, menekşe renk özelliği taşıyan bir kuş, türüne göre bu rengi gösterebilir veya gösteremez. Menekşe rengin görülmemesi demek o kuşun kesinlikle menekşe renk etkenini taşımadığı anlamını göstermez. Daha sonlaları, menekşe renginin mavi ve koyu renklerle karıştığında çok güzel ve gerçek bir menekşe renk tonunun ortaya çıktığı anlaşıldı. Böylelikle görülebilir menekşe renginin yalnız bir bölüm maviyle birlikte ortaya çıktığı ve bu rengi taşıyan bütün kuşlarda, bu özelliğin gizli veya görülür halde bulunduğu gerçeği de anlaşılmış oldu. Sözgelimi bu nitelik kuş üzerinde: Menekşe - opal; grikanat menekşe; menekşe - tarçın rengi düzenlerinde görülebilir.
Başat bir özellik: Renk koyulması ve menekşe rengi.
Menekşe renk özelliği pek çok ayrıntıyı içerir. Ancak pek çok muhabbet kuşu türünde etkileri görülen renk kovulması özelliğinin bilinmesiyle, bu renk üzerindeki ayrıntılar daha iyi anlaşılacaktır.
Bu etkenin görünüş biçimi şöyledir: Açık renk bir muhabbet kuşu düşünelim. Bu herhangi bir türe ait olabilir. Renk koyulması bir etken olarak türde kendisini gösterdiğinde, açık rengin yanı sıra, aynı rengin iki ton koyusuna kadar uzanan renk koyulaşmalarına rastlanılacaktır.
Yalnızca renk tonları üzerinde etkin olmasına karşın, zengin ara renk tonları elde etmek isteyen üreticiler bu etkene pek fazla önem verirler. Renk koyulması özelliğinin kuş üzerinde görülebilirlik derecesi, bu özelliğin tek veya çift etkenli olmasına bağlıdır, örneğin açık yeşil renk bir kuş koyu etken taşımaz. Koyu yeşil bir kuş tek etken renk koyulması, nefti yeşil bir kuş ise çift etken renk koyulması özelliği taşır. Renk koyulması özelliğinin kalıtım kuralları aşağıya şematik olarak çıkartılmıştır. Burada, renk koyulmasının varlığı D, yokluğu ise d harfiyle belirtilmiştir. DD çift etkenli renk koyulması, Dd ise tek etkenli renk koyulmasıdır.
Burada çeşitli çiftleşmelerdeki olasılıklar şöyle sıralanabilir:
A — DD ile dd çiftleştiğinde: % 100 DD verir,
B — Dd ile dd çiftleştiğinde: % 50 Dd. % 50 dd verir.
C — Dd ile Dd çiftleştiğinde: % 25 DD % 25
dd, % 50 Dd verir.
D — dd ile dd çiftleştiğinde: % 100 dd verir.
Bu tablo üretici tarafından iyice bellenip benimsenirse. menekşe renkli muhabbetkuşları arasında yapılacak çiftleştirmelerden alınabilecek sonuçlar hakkında önceden yanılgısız bilgi sahibi olmak olasıdır. Şu gerçek unutulmamalıdır. Menekşe renk özelliğinin gözle görülebilir olması için. Mavi renk özelliğiyle renk koyulması özelliğinin birlikte bulunması gerekir. Bir başka deyişle, menekşe renkli bir muhabbetkuşu aslında mavinin bir çeşitlemesinden başka bir şey değildir. Menekşe rengi tek bir tür olmakla birlikte değişik bazı tonlar gösterir.
Kobalt Mavisi muhabbetkuşu bir veya iki etkenli menekşe rengine sahiptir. Bu menekşe tonunun genetikteki adı: Kobalt Menekşesi’dir. Diğer menekşe rengi özellik taşıyan muhabbet kuşları da genetikte aynı türde adlandırılarlar. Sözgelimi, gök mavisi ve menekşe rengi gen taşıyanına Gök mavisi Menekşe; Mor ve menekşe rengi gen taşıyanına Mor Menekşe adı verilir. Buna benzer olarak: Opal Menekşe, Tarçın Kanatlı Gök Mavisi Menekşe, Gri Kanatlı Menekşe ve daha bir çokları bulunmaktadır.
Daha önce de söylendiği gibi muhabbet kuşları, menekşe renk özelliğini tek veya çift etken olarak taşıyabilirler. Bunu da genetik adlandırmaya eklemek gerekir. Tek Etkenli Menekşe Kobalt Mavisi, Çift Etkenli Menekşe Gök Mavisi gibi. Günümüzde çift etkenli menekşe renklilere pek az rastlanmaktadır. Bunun nedeni, üreticilerin değişik renklerde kuşlar elde etmek için, menekşe renkli kuşları başka renk kuşlarla çiftleştirmeleri, bu kuşların kendi aralarında çiftleşmelerine çok az izin vermeleridir. Bir kuşun menekşe rengi olabilmesi için, gerekli bütün genleri taşıması gerekir. Bu arada şunu da 'belirtmek isteriz ki, gök mavisi menekşe ve mor menekşe renkleri de göz karşısında küçük farklılıklar göstermekle beraber kobalt mavisi menekşe kadar bu rengin özelliklerini taşırlar.
Yukarıda değindiğimiz gibi, menekşe rengi özelliği, bütün yeşil türdeki kuşlarda gözle görülmese bile var olabilir. Menekşe - açık yeşil karışımında, yeşil, kendini sarı noktaların da bulunduğu koyu ve mat bir yeşil şeklinde gösterecektir. Menekşe - koyu yeşil karışımı ise, çok daha koyu yeşil kuşlar verecektir. Menekşe - zeytin yeşili karışımı da son derece koyu bir yeşil yaratacaktır.
Menekşe - yeşil sözcüğü ilk duyulduğunda biraz garipsenebilir ama, unutulmamalıdır ki bu adlandırmada amaç, opalin ve tarçında da olduğu gibi. bir renk aşamasını isimlendirmektir. Yeşil türdeki kuşlara menekşe rengi etkeni eklendiğinde, bu etken kuşların yeşil renklerini yok etmemekle birlikte ,bu yeşillerde dikkatli ve uzman gözlerden kaçmayacak bir ton değişikliği yapar. Bu menekşe - yeşil kuşlar, renkleri fazla alımlı olmamakla beraber doğru çiftleştirildikleri takdirde son derece güzel tonlarda menekşe rengi yavrular verebileceklerinden. üreticiler gözünde büyük değer taşırlar.
îki renkli kuşlar çok uzun zamandan beri tanınmakla beraber, Avustralya çizgili muhabbet kuşunun başat nitelikli olduğu daha yeni anlaşılmıştır. Bu iki renkli kuş türünün oluşmasını sağlayan etken, başat olup, fonksiyonları da diğer başat karakterlerin aynıdır. Şunu unutmamalıyız ki, başat nitelikli bir kuşta bu özellik gizli veya ayrık olamaz. Herhangi bir türde başat olan bir kuşun bu karakteri, kendini tüyler üzerinde gösterir. Albino ve Lutino özelliği taşıyan kuşlarda başat özellik, diğer iki karakterin örtücü özellikleri tarafından gizlenebilir. Bu kurala bir başka istisna ise, koyu gözlü ,açık renkli kuşlardır: Bu, renk tonları açık çift renkli kuşların birleşmesinden oluşan bir türdür. Burada başat karakter kısmen gizlidir.
Muhabbet Kuşu Renk Ve Mutasyonları
Ayrık ve Başat Özellikler
Bu arada yukarıda adı geçen aynk terimine açıklık getirmek istiyoruz.Ayrı renk iki kuşun çiftleşmesinden oluşan yavru, bazı durumlarda bunlardan sadece birinin rengini taşır. Eğer iyi düşünülmüş bir çiftleşmenin ürünüyse, çiftleştirildiğinde çekinik olan rengini de yavrusuna iletebilecek güçtedir. Bir başka deyişle burada muhabbet kuşu, diğer karakteri de saklı olarak taşır. Bir zamanlar bu gibi küşlara üretilmiş kuşlar adı verilirdi. Yani mavi bir kuşla yeşil bir kuşun çiftleşmesinden oluşan kuşa maviden üretilmiş yeşil veya yeşilden üretilmiş mavi denilirdi. Bu tanım yanlış olmamakla beraber muhabbet kuşu genetiği bakımından hiç bir bilgi taşımıyordu. Bu tanımın yerine «ayrık» sözcüğü getirilmiş ve bu sözcük ("/") dik bir çizgiyle belirtilmiştir. Kuşun görünen rengi bu çizgiden önce, görünmeyen rengi çizgiden sonra yazılır, örneğin, yeşil bir kuşla mavi bir kuşun yavrusu «Yeşil/mavi»; gri kanatlı yeşil bir kuşla mavi bir kuşun yavrusu ise «Yeşil/gri kanatlı mavi» şeklinde yazılabilir. Tabii burada yavru kuşun görülür rengi çizginin önüne yazılır. Bir kuşu tanımlarken, adını doğru yazdığımızdan ve ayrık işaretini doğru yere koyduğumuzdan emin olmamız gerekir. Burada amaç, kuşun gözle görülür rengiyle gizli karakter olarak taşıdığı renk veya renkleri ayrı olarak göstermektir. Doğal olarak her kuş gözle görülür olanların yanı sıra bir çok gizli kalıtımsal karakterler de taşır.
Üreticiler arasında «başat» teriminin anlamını tam olarak kavrayamamış olanlara oldukça sık rastlandığından bu konuya açıklık getirmekte yarar vardır. Bazı renkler diğer bütün renklere karşı başat olmakla beraber, diğer bazı renkler sadece birkaç renge karşı başat etkinlik gösterirler, örneğin yeşil, bütün renklere karşı başatken; mavi: beyaz ve gri kanatlar yalnız sarıya karşı başattırlar. Gerçek başat bir karakteri olan kuş, bunu tüylerinde gösterir. Hiçbir kuş ayrık halde başat nitelik taşıyamaz. Avustralya grisi ve Avustralya iki renklisi gibi başat karakterli kuşlar, aralarında birleştirildiklerinde ortaya çıkacak olan kuşların özellikleri, ana ve babalarının başat karakterlerinin tek veya çift olmasına göre değişecektir. Tek etkenli başat bir gri, tek etkenli bir Avustralya İki Renklisiyle çiftleştirildiğinde. yavruları Avustralya İki Renklileri, Avustralya İki Renkli Grileri, Normaller ve Griler'den oluşacaktır. Bu arada bazı grilerin tüylerinde iki başat karakterin de belirtileri görülecektir.
Tek veya çift etken başat olan bütün muhabbet kuşlarının tüyleri, bu özelliklerinin belirtilerini taşır. Bununla birlikte, günümüzde rastlanan iki renkli muhabbet kuşlarının hepsi tek etken başattır. Bunun nedeni, üreticilerin güzel renkler elde etmek amacıyla bu kuşları, birinci sınıf normal mavi kuşlarla birleştirmeleridir. Bugüne kadar yapılan deneyler şunu göstermiştir ki, iki başat iki renkli muhabbet kuşunu birleştirmek, renk açısından olumlu sonuçlar vermemektedir.
İletici Özellik
Temel başat karakterleri incelediğimize göre, şimdi dikkatlerimizi 'sex - linked' tabir edilen iletici kalıtıma çevirebiliriz. Bu özellik yalnız beş tür muhabbet kuşunda bulunmaktadır. Albino. Lutino, Opal, Tarçın Rengi ve Koyu Mavi Kırmızı Gözlü Çizgili Kanatlı'dır.
Bu türlerin cinsiyetlerinin kolay denetim altında tutulabilmesinin nedeni, iki cinsiyette de aynı kromozomların bulunmasıdır. Bütün bu kuşların kendilerine özgü renkleri vardır. İki benzer iletici tür çiftleştirildiğinde, kuşlardan biri normal rolü oynar ve çeşitli çiftleşmelerde alınabilecek sonuçlar şöyle sıralanabilir:
1) İletici erkek ile iletici dişi çiftleştiğinde: % 100 iletici erkek ve dişiler verir.
2) İletici erkek ile iletici olmayan dişi çiftleştiğinde: % 50 iletici dişi; % 50 iletici olmayan/iletici erkek verir.
3) İletici olmayan erkek ile iletici dişi çiftleştiğinde: % 50 iletici erkek, % 50 iletici olmayan/iletici dişi verir.
4) İletici dişi ile iletici olmayan/iletici erkek çiftleştiğinde: % 25 iletici dişi, % 25 iletici erkek, % 25 iletici olmayan/iletici dişi, % 25 iletici olmayan/iletici erkek verir.
5) İletici olmayan/iletici erkek ile iletici olmayan dişi çiftleştiğinde: % 25 iletici dişi, '% 25 iletici clmayan/iletici erkek, % 25 iletici olmayan dişi, % 25 iletici olmayan erkek verir.
İletici karakter taşıyan kuşlarla normal kuşlar gözle birbirlerinden ayırdedilemezler.
Bu konuda birkaç teorik örnek vererek konuya açıklık getirebilinir. örneğin, bir tarçın rengi erkek ile opal dişiyi birleştirirsek, yavruları tarçın rengi dişiler ve normal/opalin tarçın rengi erkeklerden oluşacaktır. Bu örnekte de görüldüğü gibi bu tip birleşmelerde kuşlardan biri normal rolü oynamaktadır.
İletici Albino ve Lutinoların yanı sıra, iletici olmayan ve açık sarı kuşlar gibi üreyen bir tür vardır. Burada önemle dikkat edilmesi gereken şey, bu iki değişik cinsin birbirleriyle çiftlestirilmemesidir. Zira bu çiftleşmeler sonucu meydana gelecek kuşaklarda, ileticileri diğerlerinden ayırmak son derece zor olacaktır.
Yukarıdaki örnek ve bilgiler, üreticiye başat ve iletici karakterlere sahip kuş türlerinin nasıl çiftleştirilmesi gerektiği konusunda yeterli oranda yararlı olacaktır kanısındayız. Şimdi geriye tartışılması ve incelenmesi gereken tek bir konu kalıyor:
Muhabbet Kuşu Renk Ve Mutasyonları
Çekinik Özellik
Şimdiye kadar verilen bilgiler ışığında, üreticinin yeşil ve mavi bir çift kuşun çiftleşmesinden rengi saf yeşilden ayırdedilemeyecek yeşil/mavi yavrular üretilebileceğini tahmin etmiş olması gerekiyor. Bu ölay şu gerçeği ortaya koyuyor: Çekinik özellik kuşaktan kuşağa geçer ve uygun bir çiftleşmeyle iki aynı etkenin aynı kuşta birleşmesiyle ortaya çıkar.
İlk rastlanılan çekinik karakterler, açık yeşilin bir çekinik türevi olan sarı renklerdi. Sonra, açık san rengin de, tek başına olduğu hallerde çekinik bir karakter olduğu saptandı. Bu karakter, koyu karakterin etkisi altında kalarak koyu sarı ve zeytin sarısı gibi renkler verebilir. Buna karşın, başat olan sarılar ve iletici olan yeşiller de vardır. Mavi karakteri sarı karakterle birleştirdiğimizde çift çekinik bir karakter elde ederiz, bunun nedeni ise sarı ve mavinin yeşile karşı çekinik olmalarıdır. Mavi karakter sarıyla birleştiğinde beyaz renk de verebilir. Burada da, başat ve çekinik formlarda beyazlarla karşılaşabiliriz. Anlaşılacağı gibi, sarı ve beyaz kuşlar karışık çiftleşmeler sonucu elde edilebilmektedirler. Üretime sadece sarı bir kusun eklenmesiyle son derece ilgi çekici sonuçlar verebilecek üretim denemeleri yapılabilir. Sarı ve yeşil karıştırılarak ikinci kuşakta bir geçiş rengi elde edilebileceği düşünülebilir. Ama bu düşünce yanlıştır: Bu birleşmeden hiçbir geçiş rengi elde edilemez. Buna karşın, yeşilin, grikanat yeşil adını taşıyan, mavinin ise grikanat mavi diye adlandırılan geçiş renkleri vardır. Bu iki renk de sarılar gibi her tonda elde edilebilirler, ama gri kanatların renk tonlarındaki koyuluk, normal mavi ve yeşile karşı çekinik, sarı ve beyaza karşı ise başattır.
Burada belirtmek istediğimiz ilgi çekici bir nokta var: Gri kanatlı kuşlar, beyaz ve sarı karakterler taşıyabilir ve sonuç olarak bir çift grikanatlı muhabbet kuşundan beyaz ve sarı kuşlar elde edilebilir. Yalnız bu durumun tersi, yani beyaz ve mavi muhabbet kuşlannın grikanat karakterim taşımaları olanaksızdır. Koyu renkli kuşlar açık renkli kuşların karakterlerini taşıyabilirler.
Gri kanatlı bir kuş, yeşil bir kuşla çiftleştirildiğinde «yeşil/gri kanatlı» yavrular oluşur. Sarı bir kuş yeşil bir kuşla çiftleştirildiğinde «yeşil/sarı yavrular oluşur. Gri kanatlı/sarı» bir kuş, yeşil bir kuşla çiftleştirildiğinde elde edilen yavruların yarısı «yeşil/grikanatlı», diğer yarısı ise «yeşil/sarı» olacaktır. Bu iki ayrık renk türleri arasında hiçbir renk farkı görülememekle beraber üretim potansiyeli bakmından büyük farklılıklar bulunur. Yeşil bir kuşun, gri kanatlı ve sarı renkleri birlikte ayrık olarak taşıması olanaksızdır. Aynı şekilde sarı ve beyaz gibi açık renk kanatlı kuşların bedenleri de % 75 ile % 95 arasında değişebilen normal bir renge sahiptirler. Burada da açık renk kanatlı kuşlara koyu karakter katılabilir.
Açık renk kanatlı bir kuş, gri kanatlı bir kuşla çiftleştirildiğinde oldukça garip bir sonuca varılır: Elde edilen yavru kuş anne ve babasının renklerini, ikisi de "gözle görülebilir şekilde olmak üzere taşır. Bu yavrulara tüm vücudu renkli gri kanatlı kuşlar adı verilir. Bu, anne ve babanın renklerinin, yavru kuşun vücudunda birlikte görülebildiği tek birleşme türüdür. Tüm vücudu renkli gri kanatlı bir kuş, normal beyaz veya sarı bir kuşla birleştirildiğinde yavruların yarısı açık renk kanatlı, yarısı ise gri kanatlı olacaktır. Çift nitelikli kuşların üretimi doğal olarak üreticiye çok çekici gelecek ve çiftleşmelerden ilgi çekici yavrular elde edilecektir. Bu birleşmelerden elde edilebilecek değişik renk ve türleri üretici kendi kişisel denemeleriyle kolayca bulacaktır.
Çekinik Açık Sarı Renkli Alman Muhabbet Kuşu
Muhabbetkuşları arasında çekiciliğiyle tanınan Acık Sarı Alman Muhabbet kuşu (Kuşa bu adın veri lmesinin nedeni, İngiliz Açık Sarı Muhabbet kuşuyla karıştırılmasını önlemektir) en eski çekinik türlerden biridir. Açık sarı karakter normal renklere karşı çekinik olduğundan, yeşil ve mavinin tüm tonlarında yavrular verebilir. Açık Sarı Muhabbet kuşlarının diğerlerine oranla daha alımlı olmalarına neden olan ayrıntılar: Kırmızı gözleri, kanatları üzerindeki kahverengi izler ve garip mat beden renkleridir. Üretimleri ilginç sonuçlar veren, çok ilgi çekici kuşlardır. Alman ve İngiliz türü açık sarı Muhabbet kuşları, yalnızca değişik türlerle çiftleştirdiklerinde iyi sonuçlar verirler. Kendi aralarında çiftlestirildiklerinde, bu kuşların ilk nesilde verdikleri yavrular siyah gözlü normal muhabbet kusları olur. İngiliz ve Alman Açık Sarı Muhabbet kuslarını birbirlerinden ayırdedebilmenin en kolay yolu, gözlerine bakmaktır: Alman Açık Sarı Muhabbetkusunun gözleri Albino ve Lutinolarda olduğu gibi, normal kırmızı bir renktedir. Ingiliz Açık Sarı Muhabbetkusunun gözleri daha parlak ve daha açık renk bir kırmızıdır. Aradaki bu fark saptandıktan sonra, bu iki ayrı cins kuşun birbirlerinden ayrı salmalarda yetiştirilmeleri ve üretilmeleri gerekir.
Çekinik Nitelikli İki Renkli Danimarka Alacası
Günümüzde sık rastlanan çekinik türlerden biri de, kuş meraklıları tarafından çok sevilen Danimarka iki renklisidir. Bu kuşlara Danimarka iki renklisi adı verilmesinin nedeni, kuşun uzun yıllar boyunca sadece bu ülkede yetiştirilmiş olmasından ileri gelmektedir. Danimarka iki renklisinin üretim koşulları çok elverişli, riskleri çok azdır. Normal bir muhabbet kuşuyla birleştirildiğinde bütün renk tonlarını verebilir. Bu özellik, iki renkli ve çekinik özellikli oluşun sağladığı bir durumdur. Kanat renklerinde kırıklıklar olmasına karşın, bir çek değişik renkle, çok çeşitli sonuçlar verebilir. Danimarka iki renklisini de açık sarı renkli muhabbet kuşları gibi üretmek, onlarla çiftleştirmek mümkün olmakla beraber, bu kuşlar renk ve tür oakımından en güzel yavruları normal yeşil ve mavi renk muhabbetkuşlarıyla çiftleştirildiklerinde verirler.
Deneysel üretim süresi boyunca değişik tip ve renklerde muhabbet kuşları elde edilir ve bu, her tür muhabbet kusunun üretimi için çok gerekli bir aşamadır. Aşağıdaki satırlarda muhabbetkuşlarının değişik biçimleri hakkında gerekli bilgiler verilmeye çalışılacaktır. Görülecektir ki, bir çok renk karışımı, bunca yıllık deneysel üretimlere rağmen henüz elde edilmemiş veya düşünülmemiştir.
Sarı kafalı mavi kuşların bazı çiftleşmeler sonucu verdiği yavrular son derece ilgi çekicidir. 1930’lara kadar sarı rengin mavi bir kuşta görülebileceği, hiçbir üreticinin aklının köşesinden bile geçmiyordu. Her biri kendine özgü renk tonlarına sahip çok değişik türlerde sarı kafalı mavi muhabbet kuşları vardır. Bir türde, sarı renk kuşun vücudunun her yöresine yayılmış, hayvana çok çekici bir yeşil - sarı arası ton vermiş olabilir. Mavi tür muhabbet kuşlarının, sarı kafalı opal - mavi, sarı kafalı beyaz - mavi, sarı kafalı açık sarı gibi bir çok diğer çeşitlerine rastlanılabilir. Albino muhabbet kuşlarının sarı kafalı cinsleri, bu rengi yalnız kafa, kanat ucu ve kuyruklarında taşıdıklarından, bunların diğerlerinden çok daha güzel olduğunu kabul eden üreticilerin sayısı çoktur. Bir başka türde ise, sarı renk bütün gövdeye eşit oranda dağılarak kuşa mat limon sarısı bir renk verir.
Profesyonel üreticiler tarafından yapılan değişik üretimler arasında en şaşırtıcı olanı şüphesiz sarı kafalı karakterin, opalin ve açık renk kanatlı kuşlarla birleştirilmesinden elde edilenlerdir. Bu çiftleşme sonucu «Sarı kafalı - opal - beyaz kanatlı-mavi» yavrular oluşur. Bu kuşlara Gökkuşağı adı da verilir: Birbirine hiç benzemeyen parlak ve güzel renkleriyle bu adı fazlasıyla haketmişlerdir.
Bunlar gibi değişik pek çok tür de zaman zaman üretilmiş, sonra ortaya çıktıkları çabuklukta yok oluvermiştir. Böyle bir türden olup da nesli tükenmeyen cinsler arasında en çok tanınanları İngiliz grileri ve kahverengi kanatlılardır. Bu türde daha birçok cins kuş görülmüş olmakla beraber,bunlar rağbet görmediklerinden zamanla kaybolmuşlardır. Herhangi bir çiftleştirme sonucu, üretici beklediğinden değişik bir sonuç aldığında, bunu diğer tecrübeli üreticilere göstererek yepyeni bir tür olup olmadığını kontrol ettirmelidir. Kuzey Amerika’da, şu sıralarda açık renk kanatlıların tam zıddı olan açık renk vücutlu bir muhabbet kuşu türü üzerinde başarılı çalışmalar yapılmakta ve normal muhabbetkusunun bütün özelliklerine sahip olmakla beraber gövde renkleri sarı veya beyaz olan yeni bir kuş türü üretilmektedir.
Biçim Olarak Farklı Muhabbet Kuşları
Muhabbet kuşlarının tüyleri biçimce de değişik özellikler gösterebilir, örneğin bir tür cins muhabbet kuşunun tüyleri, özellikle kuyruk ve kanat yöresinde normalden uzundur. Bu, kuşa ince ve uzun bir görünüm verir. Bu tür muhabbet kuşlarına «uzun uçuşlu muhabbetkuşu» adı verilmiştir. Bu kuşlar üretim deneylerinde kullanılmalarına karşın, vücut hatları diğer kuşlar kadar zarif olmadığından pek ilgi görmemişlerdir. Güzel kafatası hatları ve renk tonları dikkatli bir üretimle nesilden nesile aktarılmış ve bugün süs kuşu olarak kullanılan muhabbet kuşu türlerinin hemen hemen hepsine kafataslarının zarif hatları bu «uzun uçuşlu» atalarından kalmıştır. Bu özellik, günümüzün muhabbet kuşuna 'uzun uçuşlu' atalarından kalan tek mirastır.
Bir başka çok ilgi çekici tüy değişimi de, tepeli muhabbet kuşları ile elde edilmiştir. Bu tür muhabbet kuşlarının üç değişik tipi vardır:
1. Taçlı Muhabbetkuşları.
2. Kahküllü Muhabbetkuşları.
3. Hotozlu Muhabbetkuşları.
Tepelilerin oluşumunu sağlayan etken başat olmasına karşın ,bu karakteri elde etmek diğer karakterleri elde etmek kadar kolay değildir. Bu konuya eğilen üretici, gözle görülen bu tepe karakterinin bazı etkenlerin etkisi altında olduğunu tahmin edebilir. Bu doğrudur. Ancak bu etkenler yalnız kuştaki tepe oluşumunu değil, aynı zamanda tepenin cinsini de etkiler. Üretim sonuçlarından aldığımız bilgiler bize bir tepeli anne veya babadan her üç türde de tepeli yavru kuşlar elde edebileceğimizi göstermiştir. Buradan da anlaşılabileceği gibi, bu konuda kesin bilgiler elde edebilmek için henüz yeterli deney yapılmamıştır. Zaman ve deneyler sonucu tepelilerin kalıtım kuralları da tam manasıyla açıklığa kavuşacaktır kuşkusuz.
Tepeli bir muhabbetkuşu üretmenin en emin yolu, iki tepeliyi çiftleştirmek olmakla beraber, deneyler göstermiştir ki her zaman olumlu sonuç alınamamaktadır. Normal muhabbet kuşlarıyla tepeli olanlar arasında yapılan çiftleşmeler çok daha kaliteli sonuçlar vermektedir, önemli olan da budur.T epeli muhabbet kuşları arasında en beğenileni, yuvarlak tepeli olanlarıdır. Böylelikle muhabbet kuşu üreticilerinin karşısına bir seçenek daha çıkmış olmaktadır: Çeşitli renkte ürettikleri muhabbet kuşlarından, istedikleri takdirde tepeli cinsini de elde edebileceklerdir. Tepe, başat bir özellik olduğundan, hem dişi, hem de erkek muhabbet kuşları tarafından taşınabilir. Çok güzel bir tepeye sahip olan dişi muhabbet kuşları oldukça çoktur.
Melezlerden Elde Edilebilecek Türler
Çeşitli türdeki muhabbetkuşlarının aralarında çiftleştirilmesiyle elde edilebilecek olan yeni renk ve biçimdeki örneklerin henüz tümüyle bulunduğu inancında değiliz. Son elde edilen türler bunun bir kanıtı olarak karşımızda durmaktadır. Bu kuşlara gönül bağlayan yerli üreticilerin de yeni türlerin elde edilmesinde başarılı sonuçlara ulaşabilecekleri inancındayız. Bu nedenle aşağıdaki satırlarda, özellikle muhabbetkuşu üretimine yeni başlayan kuşseverler için yararlı olacağına inandığımız kuramsal bazı çiftleşme sonuçlarım veren formüller sunacağız. Üretici bu bilgilerin ışığında yeni çiftleşmeleri gerçekleştirebilir.
Formüllerde « x » işareti, çiftleşme anlamında kullanılmaktadır.
Açık yeşil X Gök mavisi: % 100 açık yeşil / Gök mavisi verir.
Açık yeşil/mavi x Gök mavisi: % 50 gök mavisi, G/o 50 açık yeşil/mavi verir.
Gök mavisi x Kobalt mavisi: % 50 gök mavisi. % 50 kobalt mavisi verir.
Kobalt mavisi X Kobalt mavisi: % 25 gök mavisi, % 60 kobalt mavisi ve % 25 Mor verir.
Gök mavisi X Mor: % 100 kobalt mavisi verir.
Açık yeşil X Gri kanatlı açık yeşil: % 100 açık yeşil/Gri kanatlı verir.
Açık yeşil X Açık sarı: % 100 açık yeşil/sarı verir.
Gri kanatlı açık yeşil X Açık sarı: % 100 gri kanatlı açık yeşil/sarı verir.
Gök mavisi X Açık sarı: % 100 açık yeşil/beyaz verir.
Sarı kanatlı açık yeşil X Açık sarı: % 100 sarı kanatlı açık yeşil/sarı verir.
Beyaz kanatlı gök mavisi X Gri kanatlı kobalt mavisi: % 50 tüm gövdesi renkli gri kanatlı gök mavisi, % 50 tüm gövdesi renkli gri kanatlı kobalt mavisi verir.
Açık sarı/koyu yeşil X Açık yeşil: % 50 açık yeşil/açık sarı, % 50 Koyu yeşil/açık sarı verir.
Açık sarı/açık yeşil X Açık yeşil/açık sarı: % 50 açık sarı/açık yeşil, % 50 açık yeşil/açık sarı verir.
Bütün bu sonuçlar ilk alınan dölde elde edilirler. Bu kuşaktan elde edilen yavruların çiftleşmeleri farklı sonuçlar verebilir.
Yukarıdaki çiftleşme tablosu, yalın çekinik karakterlerin kuşaktan kuşağa nasıl geçtiğini göstermektedir. Üretici sonraki nesillerde yapılacak karışımlardan alınabilecek sonuçlar üzerinde bilgi edinmek istediğinde daha önce verilen renk koyulması tablosundan da yararlanabilir.
Başat özelliklerin, bağlı oldukları kalıtım kurallarından, çekinik özelliklerle ilgili bazı çiftleşme yöntemlerinden daha önce söz etmiştik. Bu çekinik özelliklerin kalıtım kuralları da başatlarla aynı çizgidedir. Bir zamanlar normal beyazın en çekinik karakter olduğuna inanılırdı. Ancak, sarı türlerin görülmesiyle, bu yanlış inanç sona erdi. Normal beyaz türden açık sarı bir muhabbet kuşu üretilebilir. Beyaz kuşlar açık sarı karakteri ayrık olarak taşıyabilirler. Beyazlar geçiş etkinliklerini de taşıyabilirler. Sarı ve yeşiller: Albino,Lutino, Opal ve Koyu maviye çalar kurşun rengi özelliklerini de ayrık olarak taşıyabilir.
Yukarıda verilen çiftleştirme örnekleri incelendiğinde .değişik karakterlerin birbirlerine olan çekiniklik derecelerine göre renk tonlarının nasıl açık veya koyu olabileceği konusunda da fikir sahibi olunabilir.Eaşat ve çekinik karakterler arasında en büyük fark, başat karakterin ayrık olarak taşınamaması, aksine çekinik karakterin avrı olarak taşınabilmesidir. Elinde başat etkenli tek bir kuşu olan üretici, eğer bu kuş tek etkenli başat ise, normal bir kuşla bu tek etkenli başat kuşu çiftleştirdiğinde, oluşacak yavrular arasında, beklediği % 50 başat karakteri bulamayacaktır. Sadece tek bir çiftleştirmeden netice alınma yoluna gidildiğinde sonuç çok cesaret kırıcı olabileceği gibi, son derece memnun edici de olabilir.
Geçiş karakteri taşıyan kuşlar aralarında oift-leştirildiklerinde, bu karakteri olduğu gibi yavrularına iletebilirler.
Bu konuda pek çok formül vermek olası. Biz bellibaşlılarını sıralamaya çalışalım:
Tarçın rengi açık yeşil erkek X Acık yeşil dişi: % 50 Açık yeşil/tarcın rengi erkek, % 50 tarçın rengi açık yeşil dişi verir.
Gök mavisi erkek X Tarçın rengi gök mavisi dişi: % 50 Gök mavisi/tarçın rengi erkek, % 50 gök mavisi dişi verir.
Cpai kobalt mavisi erkek X Gök mavisi dişi: % 25 Gök mavisi/opalin, % 25 Kobalt mavisi erkek, % 25 opalin gök mavisi, % 25 opalin kobalt mavisi dişi verir.
Mor erkek X Tarçın rengi gök mavisi dişi: %50 Kobalt mavisi/Tarçın rengi erkek, % 50 Tarçın rengi kobalt mavisi dişi verir.
Açık yeşil erkek X Maviye çalar kurşun rengi açık yeşil dişi: % 50 Açık yeşil/maviye çalar kurşun rengi erkek, % 50 açık yeşil dişi verir.
Maviye çalar kurşun rengi gök mavisi erkek X Kobalt mavisi dişi: % 25 Gök mavisi/Maviye çalar kurşun rengi, % 25 Kobalt mavisi/Maviye çalar kurşun rengi erkek, % 25 Maviye çalar kurşun rengi gök mavisi. % 25 Maviye çalar kurşun rengi/kobalt mavisi dişi verir.
Çizgili kanallı açık yeşil erkek X Gök mavisi dişi: % 50 açık yeşil/çizgili kanatlı mavi erkek, % 50 çizgili kanatlı açık yeşil/mavi dişi verir.
Gök mavisi erkek X Çizgili kanatlı mor dişi: % 50 Kobalt mavisi/Çizgili kanatlı erkek, % 50 kobalt mavisi dişi verir.
Lutino açık yeşil erkek X Zeytin yeşili dişi : % 50 Koyu yeşil / Lutino erkek, % 50 Lutino koyu yeşil dişi verir.
Gök mavisi erkek X Lutino Gök mavisi dişi : % 50 Gök mavisi/Albino erkek, % 50 Gök mavisi dişi verir.
Tarçın rengi açık yeşil erkek X Opalin açık yeşil dişi: % 50 Açık yeşil/Tarçın rengi Opalin erkek, % 50 Tarçın rengi Açık yeşil dişi verir.
Opalin Gök mavisi erkek X Tarçın rengi Gök mavisi dişi: % 50 Gök mavisi/Tarçın rengi Opalin erkek, % 50 Opalin Gök mavisi dişi verir.
Yukarıdaki son iki çiftleşme örneği, geçiş karakterine sahip iki ayrı tür kuşun birlesmesi halinde bunlardan birinin normal rolü oynadığını çok açık bir şekilde gösteriyor.Başat karakterli kuşlar, diğer karakterleri genetik yapıları içerisinde tek veya çift etken halinde taşıyabilirler. Bu karakterler kuşun dış görünümünü kesinlikle etkilemez, sonuçları ise sadece bir sonraki kuşakta ortaya çıkar. Genel olarak konuşmak gerekirse, başat karakterli muhabbet kuşlarının yalnızca kendi başat karakterlerini tek etken halinde taşıdıklarını söyleyebiliriz. Sadece kötü rastlantılar sonucu kendi başat karakterini çift etken halinde taşıyan muhabbetkuşlarıyla karşılaşabiliriz.
Gri (Tek faktör) Açık yeşil x Açık yeşil: % 50 Gri (Tek faktör) Açık yeşil, % 50 Açık yeşil verir.
Gri (Tek faktör) Mor X Mor : % 50 Gri (Tek faktör) Mor, % 50 Mor verir.
Açık renk kuyruk ve kanatlı (Tek faktör) Açık yeşil x Açık yeşil: % 50 Acık renk kanat ve kuyruklu (Tek faktör) Açık yeşil, % 50 Açık yeşil verir.
Avustralya iki renklisi (Tek faktör) Zeytin yeşili x Açık yeşil: % 50 Avustralya iki renklisi (Tek faktör) Koyu yeşil, % 50 Koyu yeşil verir.
Avustralya iki renklisi (Tek faktör) Gök mavisi X Kobalt mavisi: % 25 Avustralya iki renklimi (Tek faktör) Gök mavisi, % 25 Avustralya iki renklisi (Tek faktör) Kobalt mavisi, % 25 Gök mavisi, % 25 Kobalt mavisi verir.
Menekşe rengi (Tek faktör) Gök mavisi X Mor: % 50 Menekşe rengi (Tek faktör) Kobalt mavisi (Gözle görülür Menekşe rengi), % 50 Kobalt mavisi verir.
Menekşe rengi (Tek faktör) Gök mavisi x mor: % 50 Menekşe rengi (Tek faktör) Koyu yeşil/Mavi. % 50 Koyu yeşil/Mavi verir.
Günümüze kadar yapılan üretim çalışmalarında bu kalıtım kurallarına ters düşen, yalnız bir tek aykırılık görülmüştür: Buna, Koyu gözlü açık renkli muhabbet kuşları serisinde, başat uzun kanat ve kuyruklu ile Çekinik Danimarka İki Renklisi çiftleştirildiğinde tanık olunur. Bu birleşmeden oluşan yavrular açık sarı veya beyazdır. Gözleri ise Danimarka iki renklisi gibi moru andıran bir renktedir. Bu çiftleşmenin ürünü bir yavru, normal bir kuşla çiftleştirildiğinde, açık renk kanat ve kuyruklu yavrular verir.
Başat ve normal bir kuşun birleşmesinden oluşan yavru, sanki anne ve babası normal muhabbet kuşlarıymış gibi, saf normal bir görünüme sahip olacaktır. Başat karakterler üzerinde çalışıldığında unutulmamalıdır ki, normal kuşlar bu karakteri kesinlikle ayrık halde taşıyamazlar. Kuralın dışında kalan muhabbet kuşları, Albino ve Lutino olanlardır. Bu kuşların maskeleyici karakteristik özelliklerinden dolayı başat karakterin gözle farkedilmesi olanaksızdır. Genetik özellikleri ne olursa olsun, Lutino ve Albino kuşlar, göze sarı veya beyaz görünür.
Herhangi bir başat karakter, genel olarak cinsiyet tarafından etkilenmez. Bununla beraber açık renk kanat ve kuyruklu kuşlar başta olmak üzere bazı muhabbetkuşu türlerinde erkeklerin kalıtımsal özellikleri dişilere oranla daha fazla taşıdıkları saptanmıştır. Bu nokta çok önemlidir. Çünkü çiftleşmeler sonucu, bir cinsiyetteki kuşların diğer cinsiyete oranla daha fazla sayıda olduklarını gören üretici bir geçiş nesliyle karşı karşıya olduğunu sanarak yanılgıya düşecektir. Şunu hatırlatmalıyız ki, tek bir çiftleşlirme sonucu oluşan yavrular üzerinde bunu anlamak olanaksızdır. Üreticinin tek bir çiftleştirme sonucu herhangi bir kesin fikre varmaması gerekir. Bazı hallerde renk tonlarındaki küçük koyuluk veya açıklıklar, kuşların birkaç kuşak öncesi atalarından kalma özellikleridir.
Muhabbetkuşları arasında yaptırılabilen çiftleştirmelerin zengin çeşidi, üreticiye her an yeni bir tür keşfetme şansını verdiğinden, muhabbetkuşu üreticiliği birçok kişiye çek çekici gelmektedir.Bu konu, muhabbetkuşlarına gönül verenler arasında çok yaygın bir ilgi görmektedir. İster salmalarda fazla sayıda kuş yetiştirenler arasında olsun, ister evinde sınırlı olanaklar içinde, salt eğlence amacıyla bu konuya eğilenler arasında olsun, zaman zaman başarılı sonuçların alındığı görülmüştür.
