D
Duranettin ERAYDIN
Guest
KUŞLAR NEDEN TÜYLERİNİ KOPARTIRLAR? (MUHABBET KUŞU, KANARYA, PAPAĞAN, GÜVERCİN, SULTAN PAPAĞAN,CENNET PAPAĞAN, JAKO PAPAĞANDA TÜY KOPARMA)
Bu tür davranışlar açıkçası hem hasta sahiplerimizi hem de biz veteriner hekimlere gelen kuşlarda sıklıkla görmekteyiz.kuşlarda %8-%12 oranında tüylerini yolarken kendine zarar verici davranışlarda bulunurlar.tüylerine zarar vermenin pek çok sebepli tıbbi etkeni olmaktadır.kuş sahipleri genelde bunu yalnız bırakma,beslenme,onlara doğru oyuncağı vermemeye bağlamaktadırlar.birden fazla tıbbi etkende buna sebep olabilir,genelde yolma hareketi vücudun bir yerinden başlayarak genelde gögüs bölgesinden başlayarak sonrasında da bacaklar ve kanatlar arka bölge karın ve boyun gibi bölgelere zarar vermeye devam ederler.
Bu davranış kuşlarda çok yaygın olarak görülmektedir bütün kuşlarda görülebilir eger şartlar mükemmelse neden görülür böyle bir kuşun kendi tüylerini kopartma davranışı görülür?
özellikle kuşlarda kuşun tüyleri koparttığı bölgelerde iltihaplanma olur ,ancak bu iltihaplanma kuşun erişemeyeceği bölgelerde boyun arkası ve baş arkasındaysa allerjiden şüphelenebiliriz.tüy folliküllerinin etrafında iltihapalanma araştırılırbu bölgelerin etrafında limpositler ve plazma hücreleri bunun belirtisidir.ayrıca bunu tetikleyen travmatik deri enfeksiyonlarıda olabilir,ortada kimi vakalarda gözlemlediğim eger tıbbi olarak açıklanabilir neden yoksa gerekçe olarak psikolojik nedeni ileri sürebiliriz.aqllerji hastalıklarında şiddetli vakalarda kuşlar deriyi bozabilirlerkuşların çoğunda deri kırmızı bir hal alır ve iltihaplı görüntüdedir.bazen küçük kuşlarda olduğu gibi ilerlemiş yaştaki kuşlardada görülebilir.kronik ve ilerleyici bir hastalık tablosu göstermektedir.tedavi edilemeyebilir ve kuşun geri kalan hayatı boyuncada sürebiliryaş ilerledikçe geçebilir veya allerjisi olduğu ortamdan uzaklaşınca belirtiler azalabilir.kliniğimize getirilen sultan cinsi papağanda psikolojik tanı konmuştur tüm tedavilere cevap vermemiştir tedavi proğramından çıkartılmıştır.kuşlarda deri çok incedir,özellikle küçük türlerde daha belirgindir.kanat kaldırıldığı zamaqn özellikle axillar bölgede tüy olmadığı görülmektedir.muaynelerde kaslar derinin altında koyu kırmızı olarak görülürken yağ kitlesi sarı olarak izlenmektedir.ayrıca kuşlarda lezyonlu bölgelerde özellikle kaşınmaların önlenmesi açısından boyuna korse şeklinde(elisabethan korsesi )takmaktayız.kuş küçükse hazırlanacak olan korse ya bir iskambil kağıdından veya plastik bir şişe kapağından yapılır.3-6 çapında yuvarlak bir parça kesilir ve bunun ortasında hayvanın boynuna uyğun bir genişlikte yarım ay şeklinde bir halka açılarak boynuna tatbik edilir jakolarda ve sultan papaganlarda uygun bir yöntemdir,bu yöntemle kuş tarafından yaraların tahriş edilmesi önlenilmeye çalışılmaktadır.kuşlarda tüy dökümüne ayrıca beslenme hastalıklareındanda kayanaklanabilmektedir,yüksek kalorili ile beslenenlerde ,vücutta aşırı yağlanma olmaktadır,bu durum özellikle uzun bacaklı kuşlarda kas ve iskelet hastalıklarınada neden olmaktadır,böcek yiyen kuşlar açlıktan en çok etkilenen kuşlardır haftalık kilo kaybı vücut ağırlığının %1 ini geçmemelidir.kuşlarda özellikle karaciğer kökenli rahatsızlıklar 1-septisemi,toksemi ve diğer sistemik etkiler sonucu gelişen hepatitler.2-pacheco hastalığı(etkeni virüstür,sadece passerinlede hastalık yapar ve öldürücüdür)3-karaciğer yağlanması (aflatoxisosiz,toksik,nutrisyonel veya infeksiyöz nedenlerden kaynaklanır)karaciğer hastalıklarının tanısında özellikle ALT (Alanın aminotransferaz ) ve SAP (serum asit fosfataz)enzim aktivelerine bakmak faydalıdır.ayrıca dikkat edebileceğiniz dışkıda ürik asit bulunan kısım beyaz olması gerekirken,sarı-yeşil bir renk almaktadır.tüy dökülmelerinde ve yolmalarında kuşta ishal olgusu fazlaysa barsak florasının tekrar kendisini yenilemesi için oral yolla üç damla tereyağı önermekteyim.kuşlarda tüylerini koparma patojen etkenler ve paraziterlerin çevreye yayılmasını önlemek için gerekli ilaçlamalar yapılmalıdır.özellikle papağanlarda french molth rahatsızlığı görmekteyiz hastaların tüy yapısı çok kötüdür tedavisi yoktur.hipotermi ve hipertermi hallerinde hallerinde termoregülasyonu sağlayan ilaçlar uygulanmalıdır.kuşlarda tüy dökülmesini tetikleyen faktörler veteriner hekim tarafından dikkatlice sorulan sorularla ortaya çıkartılmalıdır.
özellikle kuşlarda zehirlenmeler,viral enfecsiyonlar(geçici tüy dökülmesi görülür),akarlar (özellikle göz,gaga ve vent de bal peteği tarzında görüntü sergilemektedir akarlarla temas kesilince ve ilaçlamalardan sonra tüyler tekrardan çıkmaya başlamaktadır)göz yaşı akıntıları( kuşlarda sistematik hastalıklardan ve göz hastalıkları sonucunda kuşun irrite olarak göz yaşı akıntılarını tüylerine sürmesiyle o bölgedeki alanlarda tüy çıkmaz ve hemen sistematik hastalığın tedavisi hemen yapılmalıdır)protozoal hastalıklar (kuşlarda
özellikle göğüs arkalarında tüydökülmeleri yapmaktadır zehirlenmeler(özellikle evlerde yoğun miktarda temizlikte kimyasalların kullanılması )kuşun ortamındaki hava neminde azalmalarda dökülme nedenidir ve aynı zamanda tekrar çıkmayı yavaşlatmaktadır.kozalıklı ağaçların kuşlarda allerjik kökenli kaşınmalar nedeniyle tüylerini yolma eğilimine girer ortamdan uzaklaştırmak ve yıkamayla geçmektedir.psikolojik olarak(özellikle hastalarımızda izlediğim erişkin kuşlarla genç kuşlar yan yana konulunca başlangıçta tüylerini dökerler-erkek kuşlar dişi kuşlara saldırarak dişi kuşlarda ve yavrularda tüy dökümüne neden olabilirler)kafesin boyunun kısa olması yıkama için banyo yaptırmama tüyleri yolma sebebi olarak karşımıza çıkmaktadır.diyet deyişiklikleride yeminin deyiştirilmesi etki göstermektedir.psikolojik olarak yolma davranışı amazon papağanlarda afrika gri papağanlarda sıklıkla karşımıza çıkmaktadır, uzun süren hastalıklar ve yalnış tedavi programlaqrı tetikleyici bir etki olarak karşımıza çıkar.korku,yeni kafes arkadaşı,stress tetikleyici faktörlerdendir.
kuşlarda obesite veya deri tümörlerinde troit bezinin rahatsızlıklarında özellikle düzgün çalışömamaya bağlı olarak bu kuşlarda tüy deyişimi olmaz veya tüy çıkmaz. gelen muhabbet vakalarında özellikle dikkatimi çeken kuyruk altında yer alan ve bir deri bezi olan gl.üropygie'nin muaynesinde anatomik olarak gl.oıplgie köksal kemik çatısının üstünde ve derinin hemen altında yer alır.yağlı bir sıvı salğılar özellikle gl.uıpygie nin yanğısı yada fonksiyon dışı kalması o bölgenin irritasyonu nedeniyle o bölgedeki tüyleri kuş yolma isteği içindedir.enfeksiyon tedavisiyle tedavi edilebilir.
kliniğimize müracat eden bir jakoda akarlar tespit edilmiş gerekli tedaviden sonra düzelme görülmüştür.
yine kliniğimize başvuran bir muhabbet kuşunda kanat altındaki tümör elektrokoter tekniğiyle alınmış ve tüy yolma şikayeti bitmiştir.
kuşlarda kanat altında şekillenen tümöral oluşumlarda kuş bölgeyi tedavi etmek amacıyla ve irritasyona bağlı olarak tüylerini yolabilir.eski tüyler dökülünce yenileri 6-8 hafta içinde çıkarlar.kuşlarda vücut ısıs40-44.4 tür-kan hemotokrit%PCV degeri%42-65 tirbu değer 40 ın altına düştüğünde anemiktir.anesteziye alınacak kuşlarda %PCV değeri en az 55 veya daha büyük olmalıdır.total protein (TP)diagnostik açıdan çok önemlidirTP değeri 2.3 gr/dl ise nekadar özenli bakım yapılırsa yapılsın kuş ölür.TP değeri 4.2 gr/dl nin altındaki bir hastada proğnoz kötüdür,TP 4.3 gr/dl nin üzerinde ise prognoz iyidir.
tedavilerde deyişik metotlar izlemekteyiz ilaçlı sularla tedavi,ilaçlı yemlerle tedavi,gavege yöntemi,direkt yolla ilaç uygulanması,subcuton enjeksiyon yöntemleri,intraoculer ilaç uyğulamaları,inhalasyon tedavisi,topikal ilaç uygulaması intravenöz enjeksiyonlar uygulanmaktadır.
avitmini takviyeleri,vitamin e ve selenyum ilave destek programları,ALT (Alanın aminotransferaz)ve SAP (serum asit fosfotaz)enzimlerine bakılarak karaciğer tedavisi yapılır.dietlerde hastalarıma tereyağı+kraker+muz karışımı önermekteyim.
kliniğimize gelen muhabbet kuşlarında özellikle konuşmayı kestiği yönde ve kabarma ,tüylerini yolma şikayetiyle yoğun olarak klkiniğimize müracat etmektedirler dikkatiçeken normal tüylerinin arasında özellikle kafada ve boyun etrafında görülmektedir bu dikenimsi tüyler ağrı ve kaşıntı yapamakta bunun etkisi ile muhabbet kuşlarında ötmeyi kesme görülür klinik olarak yapılan tedavilerde 10 gün içinde normale dönmektedirler.veteriner hekim tedavisi gerekebilir.
kanaryalarda daha yoğun döküm görülür.gerekli vitamin tedavileriyle düzeltilmektedir.
e vitamini özellikle hücre memran bütünlüğünü sağlamakta bir yardımcıdır,üremeyi desteklemektedir,güçlü bir anti oksidan olarak tedavilerde kullanmaktayım akarlara karşı deyişik sıvı ve toz ilaçlar kulanılmaktadır.
kuş tedavileri kesinlikle bir veteriner hekim tarafından yapılmalıdır ,çünkü doz ayarlamaları gerekmektedir tedavilerde özellikle tavukçuluk sanayindede kullanılan saf ilaçlar kullanılmalıdır malesef Türkiyede pet şhop larda ilaç statüsünde olmayan pek çok ürün kuş sahiplerine verilmekte ve kuş sahipleride bu ilaçlarla tedavi etmeye çalışmaktadırlar ve başarıya ulaşma şansları oldukça düşüktür o yüzden muhakkak bir veteriner hekimden yardım almalarını kendilerine tavsiye ederim.
Tolgay Aytar
Veteriner Hekim
Bu tür davranışlar açıkçası hem hasta sahiplerimizi hem de biz veteriner hekimlere gelen kuşlarda sıklıkla görmekteyiz.kuşlarda %8-%12 oranında tüylerini yolarken kendine zarar verici davranışlarda bulunurlar.tüylerine zarar vermenin pek çok sebepli tıbbi etkeni olmaktadır.kuş sahipleri genelde bunu yalnız bırakma,beslenme,onlara doğru oyuncağı vermemeye bağlamaktadırlar.birden fazla tıbbi etkende buna sebep olabilir,genelde yolma hareketi vücudun bir yerinden başlayarak genelde gögüs bölgesinden başlayarak sonrasında da bacaklar ve kanatlar arka bölge karın ve boyun gibi bölgelere zarar vermeye devam ederler.
Bu davranış kuşlarda çok yaygın olarak görülmektedir bütün kuşlarda görülebilir eger şartlar mükemmelse neden görülür böyle bir kuşun kendi tüylerini kopartma davranışı görülür?
özellikle kuşlarda kuşun tüyleri koparttığı bölgelerde iltihaplanma olur ,ancak bu iltihaplanma kuşun erişemeyeceği bölgelerde boyun arkası ve baş arkasındaysa allerjiden şüphelenebiliriz.tüy folliküllerinin etrafında iltihapalanma araştırılırbu bölgelerin etrafında limpositler ve plazma hücreleri bunun belirtisidir.ayrıca bunu tetikleyen travmatik deri enfeksiyonlarıda olabilir,ortada kimi vakalarda gözlemlediğim eger tıbbi olarak açıklanabilir neden yoksa gerekçe olarak psikolojik nedeni ileri sürebiliriz.aqllerji hastalıklarında şiddetli vakalarda kuşlar deriyi bozabilirlerkuşların çoğunda deri kırmızı bir hal alır ve iltihaplı görüntüdedir.bazen küçük kuşlarda olduğu gibi ilerlemiş yaştaki kuşlardada görülebilir.kronik ve ilerleyici bir hastalık tablosu göstermektedir.tedavi edilemeyebilir ve kuşun geri kalan hayatı boyuncada sürebiliryaş ilerledikçe geçebilir veya allerjisi olduğu ortamdan uzaklaşınca belirtiler azalabilir.kliniğimize getirilen sultan cinsi papağanda psikolojik tanı konmuştur tüm tedavilere cevap vermemiştir tedavi proğramından çıkartılmıştır.kuşlarda deri çok incedir,özellikle küçük türlerde daha belirgindir.kanat kaldırıldığı zamaqn özellikle axillar bölgede tüy olmadığı görülmektedir.muaynelerde kaslar derinin altında koyu kırmızı olarak görülürken yağ kitlesi sarı olarak izlenmektedir.ayrıca kuşlarda lezyonlu bölgelerde özellikle kaşınmaların önlenmesi açısından boyuna korse şeklinde(elisabethan korsesi )takmaktayız.kuş küçükse hazırlanacak olan korse ya bir iskambil kağıdından veya plastik bir şişe kapağından yapılır.3-6 çapında yuvarlak bir parça kesilir ve bunun ortasında hayvanın boynuna uyğun bir genişlikte yarım ay şeklinde bir halka açılarak boynuna tatbik edilir jakolarda ve sultan papaganlarda uygun bir yöntemdir,bu yöntemle kuş tarafından yaraların tahriş edilmesi önlenilmeye çalışılmaktadır.kuşlarda tüy dökümüne ayrıca beslenme hastalıklareındanda kayanaklanabilmektedir,yüksek kalorili ile beslenenlerde ,vücutta aşırı yağlanma olmaktadır,bu durum özellikle uzun bacaklı kuşlarda kas ve iskelet hastalıklarınada neden olmaktadır,böcek yiyen kuşlar açlıktan en çok etkilenen kuşlardır haftalık kilo kaybı vücut ağırlığının %1 ini geçmemelidir.kuşlarda özellikle karaciğer kökenli rahatsızlıklar 1-septisemi,toksemi ve diğer sistemik etkiler sonucu gelişen hepatitler.2-pacheco hastalığı(etkeni virüstür,sadece passerinlede hastalık yapar ve öldürücüdür)3-karaciğer yağlanması (aflatoxisosiz,toksik,nutrisyonel veya infeksiyöz nedenlerden kaynaklanır)karaciğer hastalıklarının tanısında özellikle ALT (Alanın aminotransferaz ) ve SAP (serum asit fosfataz)enzim aktivelerine bakmak faydalıdır.ayrıca dikkat edebileceğiniz dışkıda ürik asit bulunan kısım beyaz olması gerekirken,sarı-yeşil bir renk almaktadır.tüy dökülmelerinde ve yolmalarında kuşta ishal olgusu fazlaysa barsak florasının tekrar kendisini yenilemesi için oral yolla üç damla tereyağı önermekteyim.kuşlarda tüylerini koparma patojen etkenler ve paraziterlerin çevreye yayılmasını önlemek için gerekli ilaçlamalar yapılmalıdır.özellikle papağanlarda french molth rahatsızlığı görmekteyiz hastaların tüy yapısı çok kötüdür tedavisi yoktur.hipotermi ve hipertermi hallerinde hallerinde termoregülasyonu sağlayan ilaçlar uygulanmalıdır.kuşlarda tüy dökülmesini tetikleyen faktörler veteriner hekim tarafından dikkatlice sorulan sorularla ortaya çıkartılmalıdır.
özellikle kuşlarda zehirlenmeler,viral enfecsiyonlar(geçici tüy dökülmesi görülür),akarlar (özellikle göz,gaga ve vent de bal peteği tarzında görüntü sergilemektedir akarlarla temas kesilince ve ilaçlamalardan sonra tüyler tekrardan çıkmaya başlamaktadır)göz yaşı akıntıları( kuşlarda sistematik hastalıklardan ve göz hastalıkları sonucunda kuşun irrite olarak göz yaşı akıntılarını tüylerine sürmesiyle o bölgedeki alanlarda tüy çıkmaz ve hemen sistematik hastalığın tedavisi hemen yapılmalıdır)protozoal hastalıklar (kuşlarda
özellikle göğüs arkalarında tüydökülmeleri yapmaktadır zehirlenmeler(özellikle evlerde yoğun miktarda temizlikte kimyasalların kullanılması )kuşun ortamındaki hava neminde azalmalarda dökülme nedenidir ve aynı zamanda tekrar çıkmayı yavaşlatmaktadır.kozalıklı ağaçların kuşlarda allerjik kökenli kaşınmalar nedeniyle tüylerini yolma eğilimine girer ortamdan uzaklaştırmak ve yıkamayla geçmektedir.psikolojik olarak(özellikle hastalarımızda izlediğim erişkin kuşlarla genç kuşlar yan yana konulunca başlangıçta tüylerini dökerler-erkek kuşlar dişi kuşlara saldırarak dişi kuşlarda ve yavrularda tüy dökümüne neden olabilirler)kafesin boyunun kısa olması yıkama için banyo yaptırmama tüyleri yolma sebebi olarak karşımıza çıkmaktadır.diyet deyişiklikleride yeminin deyiştirilmesi etki göstermektedir.psikolojik olarak yolma davranışı amazon papağanlarda afrika gri papağanlarda sıklıkla karşımıza çıkmaktadır, uzun süren hastalıklar ve yalnış tedavi programlaqrı tetikleyici bir etki olarak karşımıza çıkar.korku,yeni kafes arkadaşı,stress tetikleyici faktörlerdendir.
kuşlarda obesite veya deri tümörlerinde troit bezinin rahatsızlıklarında özellikle düzgün çalışömamaya bağlı olarak bu kuşlarda tüy deyişimi olmaz veya tüy çıkmaz. gelen muhabbet vakalarında özellikle dikkatimi çeken kuyruk altında yer alan ve bir deri bezi olan gl.üropygie'nin muaynesinde anatomik olarak gl.oıplgie köksal kemik çatısının üstünde ve derinin hemen altında yer alır.yağlı bir sıvı salğılar özellikle gl.uıpygie nin yanğısı yada fonksiyon dışı kalması o bölgenin irritasyonu nedeniyle o bölgedeki tüyleri kuş yolma isteği içindedir.enfeksiyon tedavisiyle tedavi edilebilir.
kliniğimize müracat eden bir jakoda akarlar tespit edilmiş gerekli tedaviden sonra düzelme görülmüştür.
yine kliniğimize başvuran bir muhabbet kuşunda kanat altındaki tümör elektrokoter tekniğiyle alınmış ve tüy yolma şikayeti bitmiştir.
kuşlarda kanat altında şekillenen tümöral oluşumlarda kuş bölgeyi tedavi etmek amacıyla ve irritasyona bağlı olarak tüylerini yolabilir.eski tüyler dökülünce yenileri 6-8 hafta içinde çıkarlar.kuşlarda vücut ısıs40-44.4 tür-kan hemotokrit%PCV degeri%42-65 tirbu değer 40 ın altına düştüğünde anemiktir.anesteziye alınacak kuşlarda %PCV değeri en az 55 veya daha büyük olmalıdır.total protein (TP)diagnostik açıdan çok önemlidirTP değeri 2.3 gr/dl ise nekadar özenli bakım yapılırsa yapılsın kuş ölür.TP değeri 4.2 gr/dl nin altındaki bir hastada proğnoz kötüdür,TP 4.3 gr/dl nin üzerinde ise prognoz iyidir.
tedavilerde deyişik metotlar izlemekteyiz ilaçlı sularla tedavi,ilaçlı yemlerle tedavi,gavege yöntemi,direkt yolla ilaç uygulanması,subcuton enjeksiyon yöntemleri,intraoculer ilaç uyğulamaları,inhalasyon tedavisi,topikal ilaç uygulaması intravenöz enjeksiyonlar uygulanmaktadır.
avitmini takviyeleri,vitamin e ve selenyum ilave destek programları,ALT (Alanın aminotransferaz)ve SAP (serum asit fosfotaz)enzimlerine bakılarak karaciğer tedavisi yapılır.dietlerde hastalarıma tereyağı+kraker+muz karışımı önermekteyim.
kliniğimize gelen muhabbet kuşlarında özellikle konuşmayı kestiği yönde ve kabarma ,tüylerini yolma şikayetiyle yoğun olarak klkiniğimize müracat etmektedirler dikkatiçeken normal tüylerinin arasında özellikle kafada ve boyun etrafında görülmektedir bu dikenimsi tüyler ağrı ve kaşıntı yapamakta bunun etkisi ile muhabbet kuşlarında ötmeyi kesme görülür klinik olarak yapılan tedavilerde 10 gün içinde normale dönmektedirler.veteriner hekim tedavisi gerekebilir.
kanaryalarda daha yoğun döküm görülür.gerekli vitamin tedavileriyle düzeltilmektedir.
e vitamini özellikle hücre memran bütünlüğünü sağlamakta bir yardımcıdır,üremeyi desteklemektedir,güçlü bir anti oksidan olarak tedavilerde kullanmaktayım akarlara karşı deyişik sıvı ve toz ilaçlar kulanılmaktadır.
kuş tedavileri kesinlikle bir veteriner hekim tarafından yapılmalıdır ,çünkü doz ayarlamaları gerekmektedir tedavilerde özellikle tavukçuluk sanayindede kullanılan saf ilaçlar kullanılmalıdır malesef Türkiyede pet şhop larda ilaç statüsünde olmayan pek çok ürün kuş sahiplerine verilmekte ve kuş sahipleride bu ilaçlarla tedavi etmeye çalışmaktadırlar ve başarıya ulaşma şansları oldukça düşüktür o yüzden muhakkak bir veteriner hekimden yardım almalarını kendilerine tavsiye ederim.
Tolgay Aytar
Veteriner Hekim